• Dagboek W. Kat

  • Introductie bij ‘Dagboek W. Kat’

    Enige tijd geleden werd Til Ekkes-Kat, na het overlijden van haar echtgenoot Dick, opgenomen in een verzorgingstehuis. In de maanden nadien werd gestaag hun woonhuis Krokusstraat 46 leeg gemaakt en daar bleek flink wat bewaard te zijn. Zo kwam onder meer tevoorschijn een geschrift met als titel ‘Dagboek W.Kat’. Wim Kat was de vader van Til en haar na de oorlog geboren zus Marijke en hij speelde in onze vereniging door de jaren heen een grote rol. Zo speelde hij vele jaren in KZ 1, was later gedurende 16 jaar onze voorzitter en maakte ook deel uit van de allereerste redactie van ons clubblad, dat voor het eerst op 1 november 1929 verscheen.

    Zijn dagboek begint op 12 september 1944 en geeft - meestal dagelijks - een verslag van de gebeurtenissen in Koog. Er mocht geen competitie meer gespeeld worden van de bezetter en alles schoof steeds meer op richting wat wij later ‘de hongerwinter’ zijn gaan noemen en het dagboek eindigt in juni 1945.

    De familie Kat woonde aan de Parallelweg, meteen tegenover het station Koog-Bloemwijk en die omgeving, die voor vele KZ’ers om allerlei redenen zeer bekend is, komt natuurlijk veel voor. Alles gaat eigenlijk over wat het verloop van de oorlog betekent voor het dorp en haar inwoners, maar omdat het zo in onze eigen omgeving is en gaat over mensen, die vele oudere KZ’ers persoonlijk gekend hebben, bracht het lezen in elk geval voor mij een heel realistisch gevoel mee.

    In overleg met de familie Kat/Ekkes is daarom besloten de inhoud via deze site met andere belangstellende KZ’ers te delen. Na de intro met twee dagen plaatst de redactie elke dag één dag van het geschrift en als we eenmaal bij zijn, in ongeveer begin januari, volgen we verder de data van plaatsing in het dagboek, want er is niet echt elke dag iets beschreven.

    Bij het lezen wordt de lezer meegenomen naar die bijzonder zorgelijke tijd. Dat is om veel redenen leerzaam en het kan bijvoorbeeld ook helpen om het benoemen van de zorgen van de huidige tijd van Covid-pandemie met iets meer gevoel voor de betrekkelijkheid van dingen te bezien.

    PH  

    P.S. - Ten gerieve van de regelmatige volger plaatsen wij steeds de laatst verschenen pagina bovenaan. Wie later 'instapt' en vanaf het begin wil lezen kan dus naar beneden 'scrollen'. Bij sommigen dagen zijn via het internet verkregen toepasselijke teksten of foto's toegevoegd.

  • Bij de plaatsing van de teksten zijn wij inmiddels aangekomen op de periode van exact 77 jaar geleden. Die 77 jaar zijn de langste periode zonder oorlog in West-Europa in omstreeks 2.000 jaar...

    Vanaf omstreeks november 2021 tot vandaag, bij de allerlaatste publicatie van 7 juni 1945 is het dagboek gevolgd en hier stopte het, zoals ook uit onderstaande tekst blijkt. Het leven kreeg weer langzaamaan z'n eigen loop.

    Voor lezers die nog meer willen weten over bijvoorbeeld het Zaans Verzet, de Stijkelgroep, de Joodse slachtoffers enzovoort is er op internet nog veel te vinden. Wij attenderen bijvoorbeeld op het Zaans Archief en Zaan-Wiki en op de publicaties van Erik Schaap hierover.

    Wij vonden het bijzonder om de inhoud van dit dagboek te mogen delen.


    Redactie KZ-site

  • 7 Juni 1945 (laatste beschreven dag...)

    Aan verschillende dingen kunnen we nu merken, dat zeer langzaam het normale leven terugkeert. Zoo wordt b.v. het straatvuil weer opgehaald, trottoirs hersteld, z.g. eenmansgaten langs de wegen gedicht enz. Vanzelfsprekend blijft er nog veel te wensen over, doch het is een reusachtig probleem om menschen, die jaren lang gesaboteerd en niet gewerkt hebben, weer aan den slag te krijgen, terwijl de Zaansche fabrieken ook voorlopig, wegens gebrek aan grondstoffen en kolen nog tot werkeloosheid gedoemd zijn.

    Met de voedselvoorziening blijft het uitstekend gaan en niets dan lof voor de wijze waarop dergelijke kwantiteiten in zoo’n korte tijd aangevoerd worden. Zoo kregen we b.v. deze week 1 kg vleesch in blik per persoon, behalve nog wat versch vlees,

     1½ brood, chocolade, ½ pd boter, 50 gr kaas, zelfs gerookte paling, aardbeien enz. De honger is dan ook weg gelukkig en we beginnen al weer wat kieskeuriger te worden, mopperen over zwarte aardappelen en bittere of zoete chocolade! In enkele weken tijd is het beeld wel grondig veranderd.

    Veel jongeren komen uit Duitschland retour: elke dag brengt een treintje en ook autobussen gelukkigen thuis, doch nog velen moeten komen. Voor de ouders een akelige tijd. De meeste komen berooid thuis, doch de voeding was de laatste tijd in Duitschland behoorlijk, niet in het minste door behulp der bevrijders.

    Ook collega De Groot keerde behouden weer en wij kregen van hem een interessant relaas van het doorstane. Ze hadden nog een behoorlijke behandeling gehad in tegenstelling met de politieke gevangenen, die over de concentratiekampen veel vreeselijke ervaringen vertellen: proefnemingen op menschen met serums, gedwongen vergroeiingen op het lichaam enz.

    Het schijnt in Duitschland een groote chaos te zijn, wat geen wonder is. Verder schijnt de politieke hemel tusschen Engeland en Amerika eenerzijds en Rusland anderzijds de laatste tijd zeer betrokken te zijn. Hopen we slechts dat ze een redelijke overeenstemming weten te bereiken, waar de gehele wereld bij gebaat zou zijn.

    Er wordt weer gekorfbald en gevoetbald, zang- muziek en andere vereenigingen herleven weer. Briefverkeer is weer mogelijk. Alleen reizen is nog moeilijk en gaat niet zonder toestemming van het Militaire Gezag. Zoo kom je niet naar Amsterdam zonder een bewijs, wat echter vrij soepel gegeven wordt, al kost het je ook een halve dag in de rij staan.

  • 26 Mei 1945

    De voedselvoorziening loopt nu schitterend en behalve brood, wat we in de eerste weken nog niet zullen krijgen, is er nu voldoende voedsel voor iedereen. In plaats van brood krijgen we biscuit, meest crackers, per week ± 1000 gram. Verder wat zeep, chocolade, vet, suiker, vleesch in blik, terwijl we vandaag van het Zweedsche Roode Kruis een half wittebrood en haring kregen.

    Het is wel een gehol om alles in huis te krijgen doch dat is niet erg. Ook melk en groente is er voldoende. Alles wel betalen, waar vooral de mindere man weer over moppert, daar er nu zoveel tegelijk komt, dat het voor deze menschen met kleine lonen bezwaarlijk wordt alles op te nemen. Trouwens gemopperd  en kekankerd wordt er nu weer flink, over alle mogelijke onderwerpen.

    De z.g. naoorlogsche problemen! Op gas schijnt voorlopig nog weinig kans te zijn. De kolenproductie is nog zeer onbevredigend. Erg jammer, daar alle bedrijven zonder kolen nog weinig of niets kunnen beginnen.

    Gisteren in Halfweg het wegtrekkende Duitsche leger gezien, loopend op een schoen en een slof, en de kop omlaag. Een heerlijk gezicht, waar we 5 jaren op hebben gewacht!

  • 18 Mei 1945

    Wederom een week later. We zijn allen, na de begrijpelijke feestroes, weer tot bezinning gekomen en als er nu b.v. een Canadeesche auto of motorrijder voorbij snort blijven we rustig in huis zitten en slechts de kinderen blijven roepen en wuiven!

    De dagelijkse zorgen zijn weergekeerd en reeds steken hier en daar de mopperaars hun jammerklachten weer op, waarbij de meesten vergeten dat de geallieerden thans voor de schier onmogelijke taak staan, datgene, wat de Moffen vijf jaren lang afgebroken hebben in korte tijd weer op te bouwen. Zooals begrijpelijk is, gaat dit niet zoo vlot, doch er zijn helaas ook zoovelen, die geen dag, zelfs geen uur kunnen wachten, vooral in de groote steden, waar nog steeds honger wordt geleden.

    Hier aan het Zaantje gaat het met de goederen verdeeling uitstekend. Zoo hebben we in de afgelopen week 2000 gr. brood gehad, waaronder één spierwit brood van zuiver Amerikaansch patentmeel. Verder vandaag allen per persoon 1 ons vet, 1 ons vleesch uit blik, 1 kg. biscuit (crackers) 50gr. chocolade, 100 gr. margarine, 100 gr. gedroogd vleesch en eierpoeder. Een en ander in schrille tegenstelling met ons rantsoen de laatste weken van 400 gr. brood!

    Donderdag een groot kinderfeest op de sportterreinen, waarbij ook twee vertegenwoordigers van de geallieerde legers aanwezig waren. Het slaagde uitstekend!

    En nu wachten we op gas en elektriciteit, doch eerst moeten daarvoor kolen arriveeren. Tot zoo lang blijft het prutsen met het kacheltje. Gelukkig hebben we nog wat hout om het eten klaar te krijgen.

    Nu mogen we weer onbeperkt op straat, terwijl vanzelfsprekend de verduistering ook opgeheven is. Melk krijgen we ook voldoende momenteel, zoodat dit gesleep gelukkig tot het verleden behoort.

    De fabriek Hollandia in Nijmegen is gelukkig geheel intact en draait zelfs gedurende enkele maanden weer. Voor de gunstige  ontwikkeling van onze firma van groote betekenis. Op kantoor anders nog groote rust. Ook dit zal nog wel eenige tijd duren, voor we weer met een offerte op stap kunnen.

    Diverse ondergrondsche strijders verdwijnen reeds, vele Jodengezichten duiken weer op, diverse opgepakte menschen weer vrijgelaten, doch de N.S.B.ers en andere staatsgevaarlijke personen worden vastgehouden en moeten onder bewaking kuilen dichtgooien en dergelijke baantjes meer. Het kan verkeeren!

    Vanmorgen geruchten van vredesaanbod van Japan, doch nog niet bevestigd. Hopelijk gaat dit door. Dan is er eindelijk wereldvrede, wat voor vele jonge menschen in ons land een groote opluchting zou betekenen in verband met uitzending naar Indië.


  • 11 Mei 1945

    Nu dan het groote nieuws over het einde der oorlog heden precies één week geleden is, zal ik trachten een klein verslagje te maken over de afgelopen dagen, die als een film aan ons zijn voorbijgegaan. In de eerste plaats is daar dan of er een zware last van onze schouders afgevallen is en overheerscht een groot gevoel van opluchting. Voorbij vele zorgen, geen angst meer voor razzia’s, bommen op spoorlijn en weg, doodschieten, 5 uur binnen enz.

    Een groote dankbaarheid overheerscht ons, als we bedenken, dat we er zoo goed zijn afgekomen. Geen oorlogshandelingen. Fabrieken, Hembrug, wegen, spoorwegen zijn alle nog intact, wat zeker mee zal werken om alles wederom zoo spoedig mogelijk op gang te brengen.

    Dinsdag was een dag om nooit te vergeten. Toen om plm. 13 uur de eerste colonne Canadeezen voorbijtrok, was het hier aan de weg een heksenketel. Ieder stormde het huis uit, op de rijweg, en de auto’s werden finaal bestormd, bloemen toegeworpen, in een woord een grootsche huldiging aan onze bevrijders. En zoo bleef het de geheele middag, de tranen sprongen geregeld in onze ogen, nu toch eindelijk de groote dag daar was en des avonds had iedereen een schorre keel van het schreeuwen.

    De kreet der jeugd, "Hi, ha, Canada" overheerschte alles. De Canadeezen waren - wellicht in onze oogen - allen flinke kerels, die gnuifden bij onze verwelkoming, die zoo spontaan gebracht werd. Elke auto of motorrijder had bloemen en oranje. Eem ware zegetocht!

    De gehele Parallelweg was fraai versierd. Vlaggen en lampions en daarbij schitterend zomerweer. Geen wonder dat van werken deze week niets gekomen is. Des avonds muziek langs de straten, vreugdevuren, waarbij de portretten van Hitler, Mussert, Seis Inquart enz. verbrand werden, evenals alle verduisterigspapieren en 2 teertonnen.

    Woensdagavond had onze buurt z’n feestavond. Ten huize van Mevr. Huisman was het een knalavond tot des morgens 6 uur. Met een ploegje van de jongere garde hebben we daarna nog doorgefeest tot plm. 10 uur de volgende dag. Oppikken van vele NSB'ers, zwarthandelaren en Wehrmachtleveranciers onder groote belangstelling van de bevolking. En vandaag dan eindelijk aftocht der gehate Moffen, die loopend naar hun Heimat terugmoeten.

    En nu weer voorwaarts! Beginnen aan de opbouw, de spoorwegen gaven vandaag reeds het goede voorbeeld en begonnen aan ons geruïneerde stationnetje Bloemwijk op te ruimen.

    Ook vandaag de eerste zending vliegtuigpakketten, nl. per persoon 50gr. chocolade (heerlijk) 50gr. thee per gezin en 100 gr. boter. De laatste was nogal beschadigd neergekomen, nl. pakjes boter in jute zakken, die stuk gegaan waren. Doch dat is niet erg. Verdere verrassingen zullen zeker nog volgen.


  • 7 Mei 1945

    Gister een dag van afwachting. De Canadeezen zouden eerst heden komen, doch nu schijnt het weer morgen te worden. Inmiddels vandaag prachtig mooi weer met een Oranje-zonnetje. Nu leven zoo raar en verward, dat ik moeite heb een geregeld verslagje te maken. Ik zal me  dus bepalen tot eenige zinnen, die voor zichzelf spreken.

    De algeheele capitulatie in Europa aanstaande, koning Leopold in Zwitserland. Von Neurath gevangengenomen. In Praag zware gevechten, reeds steun der Russen.

    Vannacht een angstige nacht, schieten en baljaren der Duitschers, laatste machtsvertoon. Vanmorgen een auto met Canadeezen gepasseerd (niet zelf gezien).

    Veel Moffengrieten kaalgeknipt o.m. Blonde Mientje. De NBS in de School, vele bekende figuren. Ondergedoken Joden verschijnen weer op straat. Wellicht vanmiddag intocht der Canadeezen. Geregeld verslag volgt na de feestelijkheden.

  • 5 Mei 1945

    Eindelijk dan De Groote Dag!

    Nadat Radio Oranje gisteravond geen bizonder nieuws gebracht had, zagen we om plm. 9.08u den heer Faber voorbijhollen naar buurmam Bolding en we roken iets bizonders en jawel hoor, er was net doorgegeven , dat D. in N.W. Duitschland, Denemarken, Helgoland en Holland was gecapituleerd met ingang van heden 5 Mei te acht uur ’s morgens.

    Wie beschrijft onze vreugde, toen het dan eindelijk zoo ver was: we waren er allen stil van en het leek alles zoo onwezelijk.

  •  

    Fluks werd de buurtschap bijeengetrommeld en ten huize van buurman Bijleveld kwamen we gezellig een paar uren bijeen en om 11.45 was ik in de gelegenheid persoonlijk de B.B.C.-uitzending in het Hollandsch te beluisteren. Johan Fabricius hield een korte doch gevoelvolle rede en de tranen sprongen in de oogen toen het Wilhelmus plechtig weerklonk….

    Na een korte en onrustige nacht was alles al 6 uur in de weer en spoedig volgde op onze feestvreugde een koude douche toen algemeen beweerd werd, dat de generaal van vesting Holland zich nog weigerde over te geven. Ieder zat weer in de put en alle mogelijke geruchten doken op tot te plm. 11 uur de politie toestemming gaf voor vlagvertoon. In een kwartier tijd was het overal een vlaggenzee, oranje verscheen, kinderen uitgedost. Het moment was dan toch eindelijk gekomen!

    Vanmiddag was de Westzijde een deinende menschenmassa, die met blijde gezichten op alle mogelijke wijze hun vreugde tot uiting brachten.

    De Moffen zijn hier nog steeds en bewapend, ze schijnen zich niet te willen overgeven aan de binnenlandsche strijdkrachten en wachten nu op de komst der Canadeezen. Dan zal het enthousiasme eerst ten volle losbarsten. Dankbaar zijn we, dat we er zoo goed vanaf zijn gekomen; de voedselnood schijnt hopelijk gauw over te zijn en zoo wachten we weer op de dag van morgen!

  • 4 Mei 1945

    De stroom verwarrende berichten houdt nog steeds aan. Terwijl het eene communiqué doet vermoeden dat de zaak in kannen en kruiken is, spreekt het andere weer een geheel andere taal.

    Zoo komt er een toevoer van voedsel, zoowel te land, te water als door de lucht, waarbij de D. zelfs de wegen en bruggen repareeren, indien zulks noodzakelijk is, waaruit we weer concluderen, dat ze zulks niet zouden doen als ze van plan waren binnenkort weer te gaan vechten. Doch een ander bericht spreekt weer, dat de D. zich nog steeds niet wenschen over te geven.

    Vanzelfsprekend gaat echter alles zo snel naar de ondergang, dat we met voldoende voedsel het nog wel eenige weken zouden kunnen volhouden, doch ons ongeduld is begrijpelijk. We wachten ook al zoo lang!
    We moeten b.v. toch nog steeds om 5 uur binnen zijn, doch dat is het ergste niet!

    De tegenstand in N.D. ineengestort. Berlijn gevallen. Het aantal gevangenen loopt de laatste paar dagen in de millioenen. De totale ondergang staat voor de deur, doch we zouden ook zoo gaarne hier in de rest van Holland de wapens der D. op een hoop willen zien liggen!


  • 2 Mei 1945

    Wederom een dag vol verwarring en tegenstrijdige berichten, doch de meeste gelukkig van veelbelovende aard. Daar was in de eerste plaats vanmorgen een luchttrein van plm. 300 groote bommenwerpers, die voedsel uitgegooid hadden in A’dam en Alkmaar. Statig dreven de groote luchtkastelen langzaam over het Zaantje, toegespiedt door de bevolking!

    Verder werd bekend, dat dat uit Brabant colonnes met eten onderweg zijn, terwijl in Rotterdam schepen zullen arriveren. We worden nog verwend binnenkort!

    Hedenavond om 7 uur, terwijl we allen gehoorzaam reeds vanaf 5 uur binnen zaten, werd officieus bekend, dat we tot 9 uur buiten mochten. Blij als kinderen gingen we allen, ondanks de koude, buiten natuurlijk!

    Oorlogsnieuws: Italië geheel gecapituleerd, Hitler opgevolgd door Donitz, Von Ribbentrop opgevolgd door een onbekende graaf, Von Rundstedt gevangengenomen! Zoo verdwijnt de eene grootheid na de andere tot de laatste overgave volgt, doch …. wanneer?


  • 1 Mei 1945

    Een stroom van verwarde en  tegenstijdige berichten! Terwijl het nieuws van hedenmorgen van dusdanige opmerkelijke aard was, dat de capitulatie slechts een kwestie van dagen, of zelfs uren zou zijn, doen de middagberichten weer doorschemeren, dat de zaak nog niet in orde schijnt te zijn.

    Als bemiddelaar treedt de Zweedsch graaf Bernandotte op, die zondag j.l. een tweede onderhoud met Himmler gehad schijnt te hebben en wiens voorstellen thans weer nader bestudeerd worden. We leven dus nog steeds in hoogspanning en iedereen wacht op dat eene bericht, dat ons zoo’n groote opluchting zal brengen.


    Het uitwerpen van voedsel is inderdaad begonnen en in 2 dagen tijds is 1800 ton afgegooid bij Rotterdam, Leiden en Den Haag, terwijl nog meer zal volgen. Het zal volgens de gewone wijze in distributie worden gebracht. Het is ook wel dubbel noodig daar er hier practisch nergens meer voedsel is, ook het Roode Kruis is na deze week afgeloopen.

    Hier in Nederland en ook in de Zaan is het gelukkig uitermate rustig. Volgens beweren een soort wapenstilstand. Geen enkel vliegtuig vertoont zich, terwijl ook de o.g. zich van elke actie onthoudt. Hopen we van ganscher harte, dat het onzinnig gedoe niet weer moge beginnen!


  • 28 April 1945

    Een sensatievolle middag! Toen werd nl. bekend, dat Himmler aan Engeland en Amerika de onvoorwaardelijke capitulatie aangeboden had. Dit was echter zonder meer niet geaccepteerd, daar de D. dit ook aan Rusland moeten doen. Daar is nu thans het wachten op en we  leven, zoals begrijpelijk is, in hoogspanning!
    Wanneer zal nu het groote moment komen. Zal het spoedig gebeuren of zal D. de zinlooze strijd nog verder doorzetten.

    Vanmorgen berichten dat Hitler stervende zou zijn bij zijn strijd in Berlijn, die thans ten einde loopt. Ditmar gevangengenomen en Göring of terechtgesteld of zelfmoord. Opstand in München, die bloedig bedwongen zou zijn. Ziedaar in enkele regels wereldnieuws van de bovenste plank!

    Amerikaansche tanks in Italie doorgestooten tot de Zwitsersche grens. Snelle opmars in Beieren. Alle teekenen wijzen erop, dat het op z’n eindje loopt. Rest de vraag wat de D. troepen in Holland zullen doen.

    Het uitgooien van pakketten zal nu spoedig beginnen. Met roode en groene fakkels zullen we gewaarschuwd worden en wij turen nu bij helder weer de lucht af! Zal mijn volgende babbeltje inderdaad het langverwachte kunnen omschrijven?


  • 26 April 1945

    Deze dagen staan in het teeken van de strijd om Berlijn, die thans het hoogtepunt bereikt schijnt te hebben: 2/3 zou reeds in Russische handen zijn en het leven er een hel. Gevechten in de ondergrondsche spoorwegen en vaak man tegen man op de daken. Hitler leidt zelf de verdediging.

    In Nederland volledige stilstand op de fronten. Alleen veel stof opgewaaid over de aangekondigde hulp der geallieerden in onze benarde voedselpositie. Er zouden nl. dezer dagen door laagvliegende bommenwerpers pakketten met levensmiddelen uitgegooid worden. Ideaal is deze methode zeker niet, doch spoedige hulp is op vele plaatsen noodzakelijk.

    Inmiddels hebben de D. aangekondigd, dat ze niet accoord kunnen gaan met bovenstaande methode en geven het middel aan de hand om schepen te zenden. Indien mogelijk zou dit ook zeker beter en doeltreffender zijn. We wachten maar weer af. Nog steeds 5 uur binnen. Des nachts veel rumoer, ontploffingen en schietpartijen.

    Vandaag weer een mooi Roode Kruispakket van Zweden, nl. brood, boter, smeerkaas en havermout. Het betekent een zeer welkome aanvulling, die we niet kunnen missen op het oogenblik.

    Vandaag in de Zaanstreek op groote schaal fietsenrazzia’s.

  • 23 April 1945

    Vandaag vier ik mijn geboortedag onder wel zeer bizondere en onaangename omstandigheden. Met ingang van gisteren moeten wij allen in de Zaanstreek als straf om 5 uur des middags binnen zijn. Verscherpte controle langs den weg, alle nacht- en bizondere ausweisen ingetrokken, zelfs van de plaatselijke politie. Doctoren enz. mogen straks bij bizondere gevallen met een witte vlag voorbij!

    De visite kwam om 4 uur en vertrok weer gehoorzaam ten kwart voor 5. Vanavond nog wat burenvisite via klauterpartijen over de schuttingen achter onze huizen!

    Het voornaamste oorlogsnieuws is het binnentrekken van Berlijn door de Russen. Duitschland is nu bijna in 2 deelen gesplitst. Hier in Holland stagnatie. Verder dan Amersfoort schijnen de geallieerden door het water niet te kunnen komen voorlopig.

    Amsterdam vanaf heden geen Centrale keuken meer, waarop veelen in deze tijd voor een weinig warm eten zijn aangewezen. Van de firma vandaag gelukkig weer wat aardappelen en groente gekregen. We worden in deze tijd door de fa gelukkig goed gesteund met alle mogelijke dingen, tot bleekpoeder aan toe. We zijn hiervoor zeer dankbaar en zonder deze gaven had ook bij ons de voedseltoestand zeker hopeloos geweest!

    De nieuwste sabotage der z.g. ondergrondsche schijnt een bom te zijn, gespannen aan een draad over de rijweg. Gevolg, een kapotte auto, die hiermede in aanraking komt en van de omliggende perceelen alle ruiten stuk, die ook niet meer te vervangen zijn momenteel.

    Het meerendeel dezer sabotage-pogingen lijkt ons als leeken meer op dilettantenwerk, waarbij de represailles, veelal op geheel onschuldige slachtoffers, het risico niet waard zijn.

    Als komische noot een omschrijving van mijn verjaardagscadeaus, die het meest uit bloemen bestonden. Anders is er ook niet te koop op het oogenblik. Van Jans een bijtijds afgezonderd pakje shag voor een paar sigaretten (heerlijk) en van Tante Loes 2 rollen oud closetpapier! Ook een waardevol cadeau in deze tijd, nu er zelfs geen enkele krant meer komt!

  • 21 april 1945

    Het voornaamste oorlogsnieuws is het binnenrukken van Amersfoort. Het front komt nu dichtbij, doch het zal nu wel weer even duren, want alles tusschen Utrecht en de Zuiderzee is blank gezet. Ook de omgeving van Abcoude, terwijl IJmuiden ook reeds opengezet zou zijn. We komen straks allen, zonder voedsel, op kleine eilandjes te zitten. Hoe lang nog?

    Het broodrantsoen is nu nog maar
    1/2 broodje per week = 400 gram. Geen kaasbon , alleen 1 kg aardappelen (op papier).

    Gister om 4 uur is een Duitscher dood aangetroffen op de Parallelweg, heel dicht bij ons huis, n.l. aan het einde van de Krokusstraat. Over de doodsoorzaak loopen de meeningen sterk uiteen. Ook een handgranaat ontplofte, waar Jans erg van geschrokken is. In verband met mogelijke represailles naar zwager Kees geëclipseerd, waar de nacht doorgebracht op de divan. Zoo leven we steeds op een vulkaan, de eene sensatie na de andere en meestal niet van de aangenaamste soort.

    De maand April heeft tot heden schitterend mooi weer gegeven, zoo mooi sinds menschenheugenis. Nu is het omgeslagen, vannacht een onweersbui (ieder dacht direct aan andere ontploffingen!) en nu valt een malsch regentje.

  • 18 april 1945

    We beleven op het oogenblik in enkele dagen meer dan vroeger in jaren! Zoo zijn sedert Zondag de volgende vermeldingswaardige gebeurtenissen gepasseerd:
    President Roosevelt overleden! Deze strijder voor de vrije gedachte heeft dus de vrede niet mogen beleven. Verder is het geheele noordelijk deel van Holland bevrijd. De stad Groningen na felle strijd. Volgens laatste berichten vlakbij de Afsluitdijk. Op de Veluwe Apeldoorn bevrijd en reeds dicht bij Amersfoort genaderd. Als gevolg van deze successen hebben de Duitsers de Wieringermeer en een gebied tusschen Utrecht en Zuiderzee onder water laten loopen. Dat een en ander funest zal zijn voor onze voedselvoorziening, vooral wat de W.meer betreft, laat zich begrijpen.

    Deze dagen een rommelige terugtocht langs onze wegen uit Groningen en Friesland. Met alle mogelijke vervoersmiddelen trekt het voormalige elite D. leger op Noord- en Zuid-Holland terug met onder meer inkwartiering van enkele officieren vlak bij ons in de buurt. Zondagavond acht politieke gevangenen doodgeschoten te Wormerveer in verband met de vele bomaanslagen op het spoorlijntje.

    Het wordt hier nu vrij rumoerig. Zoo hebben we de afgelopen nacht zeer slecht geslapen en o.m. het volgende gehoord en gezien:

    - Twee hevige ontploffingen, waarschijnlijk weer op de spoorrails
    - Een hevig vuurgevecht met mitrailleurs en geweren, naar beweren omgeving Westzaan tussen D. en ondergrondse.
    - Twee maal de sensatie van een trein, waarbij je op een ontploffing ligt te wachten.
    - Lichtkogels en vliegtuigen
    - Veel verkeer langs de weg o.m. een lange colonne paardenvolk.
    - Bulderende motorfietsen enz. enz.

    Wat zal de toekomst nog meer voor ons verborgen houden? De verwachtingen zijn, dat er nog felle strijd zal ontbranden in de reeds door voedselschaarschte zoo geleden provincies N.H., Z.H. en Utrecht. Ook nu maar weer afwachten.

    P.S. Kleiman in Duitschland in tuchtkamp overleden. IJmuiden moet binnen 24 uur geheel ontruimd zijn.

  • 14 April 1945

    Een volle week later. Veel is er weer gebeurd. Veel Nederlandsche plaatsen inmiddels bevrijd, de strijd op Duitsche bodem gaat gestadig voort en wij hier aan het Zaantje zijn alle weer een stap dichter bij de honger gekomen.

    We zitten nu aan alle kanten ingesloten, gelijk de beesten in de arena. Afgesloten van alle voedselbronnen, zoals b.v. Groningen, Friesland en Drenthe. De laatste provincie is practisch geheel in handen der geallieerden. Assen, Coevorden, Emmen en omgeving reeds alle bevrijd. Wat zullen mijn klanten daar tekeer gegaan zijn!

    Bruggenhoofd bij Deventer over de IJssel, evenals bij Westervoort over de Rijn. Volgens de laatste berichten gevechten in Apeldoorn. Het komt steeds nader, doch het heeft niet de snelheid, waarmee de legers in Duitsland oprukken. Daar Leipzig reeds gepasseerd, ver voorbij Hannover en Maagdenburg, een flink bruggenhoofd over de Elbe en Berlijn daar op nog geen 100 K.M. genaderd.

    Voor ieder weldenkend mensch onbegrijpelijk dat de Duitsers nog steeds doorvechten. Hun geheele land wordt in stukken gereten. Steden en dorpen verwoest door hevige bombardementen enz. Kunnen ze dan ook in het belang van hun eigen volk geen verliezers zijn?


    Hier neemt de chaos hand over hand toe. Nu ook zoo goed als geen water, wat het ergste van alles is. Nu pas kom je aan de weet, hoeveel water een mensch nodig heeft.

    De laatste electrische centrale in N.H. stopgezet. Als gevolg staat ook de Centrale Keuken, voor velen een strikte noodzakelijkheid, voor zeer groote moeilijkheden. Voortaan 3/4 L. eten om de dag. Ook de telefoon practisch uitgeschakeld. Het broodrantsoen verlaagd op voorloopig 600 gram, met zeer sombere verdere vooruitzichten. Gelukkig hebben we nog 400 gr. van het Roode Kruis. Als eenig lichtpuntje weer een beetje melk, n.l. 2 ½ L. per week voor Tilly.

    Verder weer eenige aanslagen op ons treintraject. Ongeveer om de dag een ontploffing. Gelukkig tot dusverre nog geen represailles. Soldaten in Wormerveer. Wat zullen we nog meer beleven? De lijdensbeker is nu toch haast vol. Zal het hier nu ook nog strijdtooneel worden?

  •  

    6 April 1945

    De strijd in Nederland gaat gestadig voort en is het felst bij Zutphen en Doesburg. De rest der Geldersche Achterhoek is bevrijd, zoals ook Almelo, Hengelo en Enschede enz. Wel patrouilles de Rijn over bij Arnhem, doch nog niet het offensief, waar wij nu zoo zeer op wachten.

    Wederom een bomaanslag op de spoorlijn. Nu tussen Wormerveer en Krommenie, doch de legertreinen rijden des nachts evengoed.

    Ook op het Koogje nog weer sensatie. Gistermorgen is de oudste zoon van Zwart, garagehouder te Wormerveer, bij de Waakzaamheid op de fiets doodgeschoten. Reden tot dusverre onbekend.

    Op Wormerveer is Grüne Polizei aangekomen, naar verluidt ter beveiliging der militaire transporten. Voor de rest merken we hier nog weinig van het oorlogsgebeuren. In Duitschland rukken de geallieerden nog steeds snel op, onder meer 45 KM van Bremen en in Midden-Duitschland tot bij Mullhausen, 260 KM van Berlijn. En nog steeds geen einde, zoo wordt b.v. bij Zutphen fanatiek gevochten door 1500 – 2000 jonge SS van 15 – 25 jaar!

  • 2 April ‘45

    Sensatie op sensatie! Thans weer van het front. Nieuw offensief tusschen Arnhem en Nijmegen in de Betuwe. Gevechten in de Geldersche achterhoek. Aalten veroverd, gevechten in Terborg. Naar berichten, terugtrekkende bewegingen der Duitschers in  het Oosten en op de Veluwe.

    Ook hier wat meer activiteit. De laatste twee nachten groote troepentreinen richting Amsterdam. Overdag weinig verkeer, alleen hedenmiddag flink jagers die in de richting Heemskerk hun prooi schijnbaar gevonden hadden en er lustig op los knetterden.

    Ook op het Koogje weer een aanslag, namelijk een bom op de rails tegenover de R.K.-kerk. Een flinke ravage, alle ruiten in de buurt gesprongen, pannen van de daken en de rails op de brug flink ontzet. Zullen er ook nu nog represailles volgen?

    Velen zeer optimistisch gestemd over voor ons spoedig einde, doch ook velen

    ervan overtuigd dat we eerst nog rare dingen zullen beleven. Geen zorgen voor morgen! Ook ditmaal maar rustig afwachten.

  • 1 April 1945

    Terwijl we hedenavond aan een, voor deze tijd, lekkere boterham zaten te peuzelen, verscheen om plm. 7 uur den heer Visser, bij ons genoemd oom Harry, plantte z’n fiets tegen ons hekje en strekt zich gezellig aan onze disch, teneinde een kwartiertje over het nieuws te babbelen. Juist waren we aan een lekenbeschouwing aangaande de militaire toestand bezig, toen Jans plotseling uitriep “Kijk oom Harry, die Mof gaat er met uw fiets vandoor” en werkelijk, daar pakt een loslopende Duitscher doodleuk de fiets weg (die jammer genoeg niet op slot stond!) en peddelde weg.

    We zaten enkele tellen perplex, holden toen naar de deur en riepen de vluchtende toe “Heidaar, dat gaat zoo maar niet!”, waarop onze 'vriend' zich kalm omdraaide en riep “Bin so zuruck, fünf Minute”en trapte verder. Van inhalen was geen sprake meer en weg was de fiets.

    De fünf Minute groeiden uit tot uren en een ervaring rijker en een fiets armer toog onze vriend Visser op huis af, om daar de onaangename tijding aan z’n vrouw te moeten brengen, daar het haar fiets was!

    We beleven tegenwoordig wel gekke dingen!

  • 31 maart ‘45

    Nog steeds hangt over het Westfront een geheimzinnige waas van geheimhouding over de vorderingen der geallieerden.We wachten allen in spanning op bekendmaking van waarschijnlijk groote successen, die ons weer dichter bij het einde zullen brengen.

    Morgen Paschen ’45. We hebben weer alles in het werk gesteld om voor deze extra dagen wat lekker eten en drinken te verkrijgen en zijn daarin gelukkig weer aardig geslaagd. Er zullen heel wat menschen zijn die het jammer genoeg met heel wat minder moeten doen. Tot goed begrip diene, dat het lekkere eten bestaat uit een stukje vleesch met versche groenten, wat groente en hagelslag op de boterham en dank zij een ruiltje met een pot stroop een Paaschei!

    De laatste week ook geruchten over een dicht op handen zijnde waterdistributie. We hopen van harte dat het bij een gerucht zal blijven. Na het gas- en elektriciteit- probleem, lijkt watergebrek wel het ergste van alles.

  • 28 maart ’45

    Er leeft onder de meeste menschen weer een zeer hoopvolle stemming omtrent een spoedig einde en militair bekeken is daar ook alleszins reden voor. De geallieerden zijn nl. op vele punten de Rijn over en schijnen de verdediging der Duitschers op sommige plaatsen geheel doorbroken te hebben. Hoewel preciese opgave van de vorderingen der troepen geheim gehouden worden, druppelen correspondentenberichten door van plaatsen ver in Duitsland, zoals Giessen op weg naar Kassel, op weg naar Neurenberg, op weg naar Munster enz. Ieder leeft weer op en we wachten met spanning op de verdere verrichtingen.

    Heden wederom een Zweeds Rode Kruis pakket met wit brood en boter. Heerlijk!

    Vriend Patist is gisteren na een zeer avontuurlijke tocht (hij heeft vlak bij het nu reeds veroverde Bocholt gezeten) goed en wel wederom thuis gearriveerd. Veel omzwervingen gemaakt en van de grens af 10 dagen gelopen om thuis te komen. In ieder geval is hij weer keurig op tijd gearriveerd.

  • 24 maart ’45

    Wederom een drukke en ook spannende dag achter de rug Vanmorgen om 6 uur op de fiets gestapt en in gezelschap van zwager Kees en eega naar Volendam gefietst en daar  bij een gezellige groote visschersfamilie geruild voor:

     1 paar klompen + 4 pk SB stijfsel + 4 pak Lucifers tegenover 42 kg goede veenaardappelen, welke deze visscherslui per botter aanvoeren vanaf Zwartsluis en Meppel.

    Moe doch voldaan arriveerde ik om half twaalf weer op het Koogje, om des middags naar Assendelft te starten voor wat groente, wat ook gelukte.

    Veel belangrijk oorlogsnieuws vandaag. Bij Rees en Wesel de Rijn overgestoken en is dus het verwachte groote offensief losgebarsten en zien benieuwend uit naar het verdere verloop. Het schijnt wel van geweldige omvang te zijn en alles leeft weer in angstige, doch ook hoopvolle spanning. Wat zullen de komende dagen ons weer brengen?

    Ondanks gunstige berichten vriend Patist nog niet terug. Waar zou hij zwerven?

  • 21 Maart ‘45.

    De geallieerden hebben thans bijna de geheele westelijke Rijnoever van Arnhem tot Karlsruhe in handen.

    Het Saargebied is voor de Duitsers geheel verloren. Geregelde uitbreiding van het bruggenhoofd bij Remagen. Herleefde activiteit bij Nijmegen en in de Betuwe. Zullen wij thans ook oorlogstoneel worden?

    Hier aan het Zaantje gebeuren ook weer vreemde dingen. De waarheid komen we moeilijk aan de weet op het oogenblik. Zoo was er onder meer een nachtelijke schietpartij, terwijl verder veel rumoer was om en in de koekfabriek van Van Delft. Het slot was, dat de D. de geheele fabriek leeggehaald hebben.

    De hierna volgende advertentie is in grillige tegenspraak met ons rantsoen van 1 kg. Aardappelen en 800 gram Brood:

  •  Mannen

    U VINDT GOED WERK IN DE STREEK MEPPEL-GRONINGEN

    LOON F 5.- PER DAG. Vrije onderbrenging en kost. Als

    kost wordt verstrekt:1x middageten-koude dagkost,

    en wel uit de volgende rantsoenen per week:

         4500 gr. aardappelen          175 gr. boter of

           70 gr. olie                         margarine

          250 gr. vleesch              100 gr. koffiesurrogaat

    tot  2200 gr. groenten

    tot   215 gr. voedingsmiddelen      50 gr. suiker

         3500 gr. brood           tot  125 gr. jam of

          350 gr. worst of kaas                kunsthoning

    Stamkaart blijft bij den toebehoorende.

    Voor de familie kunnen wekelijks tot 15 kg. aard-

    appelen per trein naar huis gezonden worden. Be-

    langstellenden ontvangen nadere inlichtingen bij alle

    GEWESTELIJKE ARBEIDSBUREAU’S EN BIJKANTOREN

    alsmede in het

     

                                ADVIESBUREAU, AMSTERDAM

      Stadhouderskade  6  en Bijkantoor Krasnapolsky.

  • 18 Maart ‘45.

    Koblenz gevallen. Volgens geallieerde zijde zijn vredespogingen der Duitschers afgewezen. Houden vast aan de eisch der onvoorwaardelijke overgave. Heele zware luchtaanvallen.

    Vandaag voor het eerst de zomer- of wonderkachel geprobeerd. Een heel klein model-kacheltje met een petieterig roostertje wordt op het trekgat van de gewone kachel geplaatst. Met wat papier en houtsnippers lukte het om in plm. een half uur een beetje theewater te verkrijgen. Geduld is een schoone zaak!

    Trouwens geduld moeten we ons genoeg betrachten in deze tijd. Ook last van mijt in onze zuinig bewaarde provisiekast. Reeds een week lang loop ik 3 X per dag met stofdoek en andere verdelgingsmiddelen het kostbare voorraadje af, om die geniepige kleine beestjes uit te roeien.

    Zorgen genoeg tegenwoordig. Is het niet over eten, dan is het weer over brandstof.

    Over branden gesproken, ook het rooken is practisch gebeurd: bonnen komen er sinds lang niet meer en ze vragen voor inlandsche teelt ook reeds 20-30 gulden per half onsje en dan nog nat. Ik heb nu, na lange tijd niets gehad te hebben, een beetje geruild voor lucifers. Doch de shag is echte rommel, waardoor zelfs aan de lucht mos verwerkt is. Geef mij maar zoo’n ordinair pakje goudgele shag van 10 cent van weleer!

  • 16 Maart ‘45.

    Het offensief aan de Rijn blijft zich ten gunste der geallieerden ontwikkelen, al verdedigen de Duitschers zich hardnekkig. Het gaat ons echter nog steeds te langzaam, want het einde laat nog steeds op zich wachten. Inmiddels wordt de toestand in bezet Nederland voor velen steeds hopeloozer.

    De oogen van de geheele wereld zijn echter op ons gevestigd en van alle kanten wordt steun in de vorm van voedsel toegezegd. Zoo krijgen we nu, naar zeggen voor vijf weken lang, een half brood per persoon per week extra van het Internationale Roode Kruis, terwijl nieuwe verrasssingen uit Zweden te verwachten zijn, hopenlijk nog voor Paschen.

    Vanmiddag Zweedsche gort gegeten en we hebben er heerlijk in gesmuld. Trouwens alles smaakt ons in deze tijd even lekker!

    Groote fietsenvorderingen in Amsterdam, terwijl er tevens groote executies plaats gehad zouden hebben, volgens beweren, naar aanleiding van een aanslag op Rauter.


    Van vriend Patist nog steeds geen nieuws.
    Dat ziet er naar uit, dat we ook voorlopig niets van hem zullen hooren.

  • 10 Maart ‘45.

    Het groote frontnieuws was het oversteken van de Rijn bij Remagen, waar reeds een groot bruggenhoofd gevormd zou zijn. Zeer nieuwsgierig naar verder verloop.

    Gisteravond opgeschrikt door een salvo uit een vliegtuig op nog geen 100 meter bij ons vandaan. Later bleek op een auto geschoten te zijn. Geen succes, wel veel huizen en ruiten doorboord, zonder slachtoffers gelukkig.

    Vandaag te Zaandam vijf politieke gevangenen doodgeschoten, als represailles op de moord van een waterpolitieman (meer details over deze fusillade vindt de lezer hier).

    Buurman Patist, ondanks eerdere goede berichten over vrijlating, nog niet terug en volgens het laatste nieuws reeds op transport naar Duitschland. zeer tragisch, ook voor z’n achtergebleven eega met 4 kinderen en weinig eten in huis.

    Vandaag weer eenige mooie ruiltjes gehad als:
    10 sigaren voor 1 ½ pd gesmolten rundvet
    4 pd suiker en 3 kg. carbid voor 2 mud cokes
    6 pk vanille suiker voor boerenkool en bieten.

    Ook nog een brief met rantsoenbonnen van een klant uit Coevorden. Al met al een goede dag voor onze voedselpositie!

  • 7 Maart ‘45.

    De geallieerden dringen nu snel op naar den Rijn. Vandaag is onder meer Keulen gevallen. Zal de volgende sprong over de Rijn nu snel volgen?

    Gisteren is bij een razzia op de Hemweg bij de begraafplaats onze vriend en buurman Patist gegrepen. Hoewel hij boven de gevaarlijke leeftijd is (41 jaar), is hij nog niet teruggekeerd tot dusverre. We hopen er het beste van, doch vreezen, dat we hem voorlopig nog niet terug zullen zien.

    Vanavond voor het eerst sinds jaren weer eens een lekkere broodmaaltijd gehad. De gift van het Zweedsche Roode Kruis was n.l. gearriveerd. Nu, we waren vergeten hoe mooi en hoe lekker een wit sneetje brood smaakte. Ook de margarine was van prima kwaliteit. We hebben er dan ook heerlijk van gesmuld en gedrieën een heel brood verorberd. Wat vijf jaren geleden iets heel gewoons was, een broodje met kaas of koek, is nu een ware delicatesse, waar we nog weken over naspreken! Het kan verkeeren.

    Onze smaak wijzigt zich trouwens ook. Vroeger lustten we geen van drieën pap, doch ook dit vinden we nu een feestmaaltijd, zelfs ook Tilly, die er waarachtig al een dikke kop van heeft gekregen.

  • Het Zweeds Wittebrood

    Een uitgebreide toelichting op hoe het nu feitelijk zat met de verhalen over het Zweeds wittebrood vind je hier.

  • 2 Maart ‘45.

    Weer een week van spanning ligt achter ons. Groote formaties vliegtuigen trekken elke dag over onze hoofden.

    Het offensief aan de Rijn maakt groote vorderingen en de geallieerden staan enkele kilometers van Keulen. München-Gladbach zou reeds gevallen zijn, terwijl iets zuidelijker ook een nieuw offensief gaande is.

    Het ziet er naar uit dat de geallieerden over een breed front de Rijn zullen bereiken. Ook andere kleine staten hebben Duitschland en Japan de oorlog verklaard, o.a. Syrië, Perzië en Egypte. Van Zweden wordt het ook beweerd, doch is nog niet bevestigd.

    De jagerspatrouilles beginnen nu ook hier aan het Zaantje merkbaar te worden. Vanmorgen werd een auto beschoten in de buurt van het KFC-veld. Een schrikaanjagend en toch ook weer fantastisch gezicht, als je tenminste ver genoeg uit de buurt kan blijven!

    Ons stationnetje Bloemwijk is nu een ruïne gelijk. Nadat de rails aan een kant en de bovendraden aan beide kanten zijn verwijderd, de inwoners het wachthuisje, kaartenverkoophuisje, fietsenloods enzovoort grondig van alle brandbare hout ontdaan hebben, wordt nu het geheele perron omgeploegd, teneinde op deze wijze nog wat kostbare kolen te verzamelen. Een treurig gezicht.

  • 24 Febr. ‘45.

    Heden is bekend geworden, dat Turkije den oorlog verklaard heeft aan Duitschland en Japan. Daadwerkelijk zullen de Turken niet veel meer uitvoeren, doch zij zullen waarschijnlijk nog willen deelen in de uiteindelijke buit!

    Ook oorlogsberichten over een nieuw geallieerd offensief bij Aken, waarvan nog nadere bizonderheden ontbreken. Zal een en ander de aanvang zijn van de laatste groote stoot, waar we alle zoo verlangend naar uitzien?

    De toestand wordt iedere dag moeilijker op voedingsgebied. Zelfs het eene brood per week op de bonnen is lang niet overal te verkrijgen.

    Vandaag bij zwager Kees nog een schietpartij tusschen illegalen en landwacht. De juiste gang van zaken is ons nog niet duidelijk geworden, behalve het feit, dat de kogels in het rond snorden. Wild-west gelijk, gelukkig zonder onschuldige slachtoffers.

    Het rooken is nu bijna voor ieder practisch gebeurd. Bonnen komen er sinds lang niet meer, terwijl de inlandsche shag reeds ƒ 30 en meer per half onsje kost en dus niet meer te betalen is voor verreweg de meeste nicotine-slaven. Wanneer komt die ordinaire goudgele shag weer van 10 ct per half onsje?

  • 21 Febr. ‘45

    Vandaag is door de Duitschers een spoorwegbrug bij de Jaap Haversluis te Zaandam opgeblazen, terwijl de brug bij station Koog-Zaandijk ook reeds ondermijnd is. Wat de bedoeling hiervan is, is momenteel nog niet duidelijk.

    Van de fronten niet veel nieuws de laatste dagen. In het Oosten is een stabilisatie ingetreden, behalve ten westen van van Breslaw, waar de Russen nog gestadig terrein blijven winnen. In het Westen is de verwachte groote aanval der geallieerden nog steeds niet begonen.

    Onze voeding is nu uitsluitend met ruiliing te verkrijgen: zoo hadden we de laatste dagen de volgende transacties afgesloten:
    1 potje stroop voor 5 eieren.
    2 potten stroop + wat Honig’s artikelen = 1 fl. olie
    1 pak koffiesurrogaat = 1 fl. koffiestroop = 4 ltr. melk.

    Zoo rommelen we maar, doch ongelukkig de menschen, die helemaal niets te ruilen hebben.


    We hebben nu ter verdere besparing der brandstoffen een vuurduivel van de Blikfabrieken Krommenie, die het inderdaad uitstekend vertoont. De kamer is tegenwoordig keukenkamer geworden en alle etensgeuren vinden we nu ... heerlijk!

  • 15 Febr. ‘45.

    Alweer een paar dagen voorbijgegaan en we rekenen nu zoo, dat elke dag ons een stap dichterbij de vurig begeerde vrede zal brengen. Het leven heeft momenteel niet veel aantrekkelijks meer, elke dag gelijkt op den andere als twee druppels water en ons denken omvat slechts een probleem: eten!!

    Vandaag werd gepubliceerd, dat we gratis als geschenk van het Zweedsche Roode Kruis een dezer dagen zullen krijgen: 1 brood, 25 gram grutterswaren en 125 gram margarine per persoon. Dat zal welkom zijn, vooral het brood en de margarine.
    We zijn toch wel diep gezonken, dat het vroeger zoo rijke Holland nu moet leven van de giften en gaven van anderen!

    In de lucht is het de laatste dagen reuze druk. Gisteren nog de sensatie van een aangeschoten vliegtuig, dat eerst recht op de Zaanstreek afkwam, op het laatste moment afdraaide en in Knollendam neergekomen is. Een stel parachutisten waren er reeds eerder uitgesprongen.

    Het regiment etenhalers naar de kop van N.H. is ook weer geweldig groot. Er beweegt zich een file langs ons raam en velen komen bedelen om wat voeding. Hieraan is helaas niet te voldoen, gezien de eigen precaire voedselpositie.

  • 10 Feb '45.

    Gisteren hebben we Oma Pondman naar haar laatste rustplaats gebracht. Nog een beroerde dag geweest, terwijl tijdens de laatste gang de afweerkanonnen bulderden.

    Het is trouwens de laatste dagen erg druk in de lucht. Vanmiddag waren ze weer bezig in de buurt van IJmuiden.

    Gisteren zijn te Zaandam op de Burcht 10 mannen doodgeschoten. Het schijnen geen Zaankanters te zijn. Als nieuwe schrik wederom een trein ontsporing te Krommenie, gelukkig zonder persoonlijke ongelukken.

    Ten oosten van Nijmegen een nieuw geallieerd offensief richting Kleef. In het oosten gaat het nu niet zoo hard meer. Het front loopt nu zoo ongeveer langs de Oder. Wij schijnen hier in het Westen van ons land nog niet aan de beurt te zijn. Trouwens, we weten niet wat voor ons het beste zal zijn!

    Het eten blijft onze grootste zorg. Het is alles ruilen, terwijl de zwarte markt ongekende prijzen beleeft. Vleesch ƒ 25,= p.p. Boter ƒ60-70, vet ƒ 75 per pond. Tarwe ƒ 1000 en meer per mud. Petroleum ƒ 40 per liter, aardappelen ƒ 5 per kg enz. enz. !


    Extra informatie over de executie op de Burcht vindt de lezer hier.

  • 7 Feb ‘45.

    Oma Pondman is nog vrij onverwacht, hedenmorgen van ons heengegaan. Hoewel het er Zondag uitzag dat ze weer wat opknapte, trad vannacht een verslechtering in en ontsliep ze hedenmorgen te plm. 11 uur in alle stilte, zonder ons nog herkend te hebben. Een vredige dood gelukkig, zonder al te veel lijden, doch een smartelijk verlies. Het komt altijd te vroeg, doch vooral in deze tijd hebben we elkander zoo dubbel noodig.

    Verder weer onaangenaam nieuws. Hedenmorgen werd bekend, dat er in Zaandam razzia’s gehouden werden. Achteraf bleek een buurt in de omtrek van het Stadhuis afgezet te zijn. Alle inwonenden moesten de huizen verlaten en werden samengedreven op de Burcht, waar ze tot plm. 2 uur verblijven moesten. Naar schatting zijn 100 mannen weggevoerd. Alle huizen zijn grondig doorzocht, vermoedelijk op wapens en illegaal werk, een en ander in verband met de laatste twee moorden.

    Verder veel vliegtuigen overgetrokken, terwijl er één brandend neerstortte in de richting Uitgeest.

    Al met al weer een dag, die we niet gauw zullen vergeten.

  • 3 Febr. ‘45.

    De halve nacht doorgebracht als waker, in afwisseling met Kees, aan het ziekbed van Oma Pondman. Ze heeft nog weer een bloeding gehad en is er slecht aan toe. Met volslagen rust kan misschien nog veel gered worden. Eigenlijk is het een patient voor zieken- of verpleeghuis, doch nergens is er plaats.

    Verder den geheelen dag achter melk en groente aangezeten en daarvoor tochten gemaakt naar Marken-Binnen en Assendelft, gelukkig met succes. Als extra verrassing 400 gr. brood per persoon meer a.s. week, zijnde een half broodje. Als onze magen zulk een extra kwantum maar kunnen verdragen!

    Met helder weer was het vandaag bizonder druk met vliegtuigen. Bij honderden zijn ze weer overgetrokken.

    Berlijn wordt in allerijl in staat van verdediging gebracht. Zal er om deze millioenenstad even hard gevochten worden als indertijd om Stalingrad en nu Warschau en Budapest? Het ziet er wel naar uit op ‘t ogenblik. Niets wijst echter op een spoedig einde, dus de eerste maanden zijn we nog niet van deze ellende af, tenzij er een wonder gebeurt. En daar geloven we in deze tijd in ’t geheel niet meer aan.

  • 1 Febr. ‘45.

    Op deze verjaardag van vader Pondman beleefden we een ernstig ziektegeval van moeder P., waarvan we momenteel de gevolgen nog niet kunnen overzien.

    Des morgens kwamen er namelijk kort achter elkaar twee maagbloedingen en in de middag nog een. Dokter schrijft volslagen rust voor en kan er verder ook nog niets van zeggen. Ze ziet er heel bleek en slecht uit. We zullen het beste ervan hopen. Het wordt in ieder geval een verjaardag om niet te vergeten.

    De dooi is gelukkig ingetreden en in 24 uurt tijds is alle sneeuw verdwenen. Hopenlijk komen de schippers nu weer opdagen en rouleert de voedselvoorziening weer wat beter. Vandaag is er zoowaar een vermicelli- en grutterswaren-bon uitgekomen.

    Het Russisch offensief is nog steeds gaande. Ze staan ten Westen van Posen op nog geen 100 km. van Berlijn en zijn veel verder gekomen, als ieder gedacht had.

    Ook Stettin wordt reeds bedreigd. We volgen vanzelfsprekend weer met groote belangstelling deze opmarsch en de kaart van D. wordt weer stipt bijgehouden. Wanneer zal het einde zijn ?

  • 29 Jan '45.


    Vanmiddag weer een sportieve prestatie verricht. Met de slee van Tilly land over zand naar houthandel Rot te Westzaan getrokken en daar 40 kg. aanmaakhout voor den prijs van ƒ 20,- gekocht. Toen met deze vracht door den dikke sneeuw weer huiswaarts getogen. Voorloopig kunnen we de kachel weer aanmaken.

    Heden begonnen met een gedwongen rantsoenering binnenskamers van het karige brood. We krijgen weliswaar niet te kort gelukkig, doch onze magen moeten nog aan deze beperking wennen en knorren van ontevredenheid. Alleen Tilly kunnen we gelukkig nog geven, wat ze vraagt.


    Onderstaand stukje uit De Telegraaf spreekt voor zich:

    Het Duitsche voorbeeld - Het gaat om Nederlandsche navolging

    Vier weken wintersche temperatuur hebben het water van vaarten en kanalen doen bevriezen en tegelijk de rantsoenen doen wegsmelten als sneeuw voor de zomerzon. Dit weekeinde heeft ons voor de harde realiteit gesteld, dat wij veertien dagen lang zullen moeten leven van 1000 gram brood, dat daar wekelijks een kilo aardappelen bij zullen komen en wellicht nog 250 gram boonen of erwten. Dat is alles voor de talloozen, die géén wegen buitenom kennen, die géén zwarte voorraden meer hebben en géén tijd of gelegenheid hebben, er opuit te trekken om in dagenlange fietstochten of sneeuwwandelmarschen in momenteel meer bevoorrechte streken hun leeftocht aan te vullen. Dat is de werkelijkheid van den hongersnood.

    Het is reeds meermalen gezegd, dat onder dergelijke omstandigheden de stemmen der politieke verdeeldheid moeten zwijgen.

    Wanneer thans wordt medegedeeld, dat Duitsche spoorwegmannen - buiten hun gewone, toch al zware werkzaamheden - hun krachten inspannen om althans de Centrale Keukens in de groote steden aan den gang te kunnen houden, dan past den Nederlander naast een gevoel van erkentelijkheid een oogenblik van diepe bezinning op den huidigen toestand.

    Wij kunnen nauwelijks aannemen, dat er nog stadgenooten zijn, die dit niet zullen doen en die, nu alle andere overwegingen wegvallen, niet een noodkreet voelen opwellen uit het diepst van hun hart, ’n noodkreet tot Nederlandsche spoorwegmannen, die ons kunnen helpen als ze slechts willen. Die, wanneer ze hun gewonen – dus niet eens extra – arbeid verrichten, ons de aardappelen en het graan kunnen helpen bezorgen, die in het Noorden van ons land thans in overvloed gereed liggen. Die ons weer een draaglijk rantsoen kunnen verschaffen, die het werk van ingevroren schippers kunnen overnemen.

    Zal deze noodkreet weerklank vinden . . .?

  • 26 Jan '45.

    Het blijft volop winter met veel sneeuw. Alle vaarten liggen dichtgevroren en ook op de Zaan wordt druk geschaatst. Zelfs de geul naar de fabriek is dicht. Vervoer van levensmiddelen is thans in het geheel niet meer mogelijk, wat we trouwens aan de nieuwe bonnen wel kunnen bemerken. Namelijk 500 gram brood en 1/2 kg aardappelen per persoon per week. Dit schijnen trouwens de laatste bonnen te zijn, die voorloopig bekendgemaakt zullen worden. Hopenlijk hebben we nu toch eindelijk het dieptepunt bereikt. Erg veel minder kan ook al niet.

    Volgens beweren is er op Zaandam, tijdens het transport van een gevangen genomen ondergrondsche strijder, een hevige schietpartij geweest, waarbij 2 landwachten gewond werden. De geheele wereld lijkt wel een heksenketel, het begrip van mijn en dijn ontbreekt bij velen.

    Op de fabriek worden er diefstallen op een dergelijke groote en toenemende schaal uitgevoerd, dat de directie zich genoodzaakt ziet, bij wijze van straf de 14-daagse uitdeeling van 2 potten stroop aan het geheele personeel, voorlopig stop te zetten. Erg jammer voor velen, ook voor ons, doch een volkomen begrijpelijke handelwijze. 

  • 23 Jan '45.

    Het Russisch offensief loopt hard van stapel en de Duitschers melden zelf "een super-offensief". De R. troepen zijn 300 km van hun uitgangspunt verwijderd en staan in rechte lijn plm. 270 km. van Berlijn, o.m. vlak bij Koningsberg, Posen en Breslau. Het monument Tannenberg door de Duitschers opgeblazen.

    In verhouding met deze gang van zaken, hier in het Westen een gematigd tempo met kleine terreinwinsten aan beide kanten. Vele menschen worden weer optimistisch omtrent een spoedige afloop, doch we zijn reeds eerder teleurgesteld daaromtrent, dus wachten we maar weer gelaten de komende gebeurtenissen af.

    Wederom razzia's in vele plaatsen o.m. Tuindorp Oostzaan.

    De winter is voor de zooveelste keer teruggekeerd met sneeuw em vorst. Vele zitten reeds met honger in de koude.

    Wij krijgen gelukkig ook van de firma Honig nog het een en ander. Gisteren bieten, morgen weer wat aardappelen. Al zijn het zwarte piepers, ze zijn nu zeer welkom. Ook ben ik met een ruiltje aan hout weten te komen, zodat we gelukkig de eerste tijd nog met alles vooruit kunnen.

  • 19 Jan '45.

    In Amsterdam is een begin gemaakt met het oppikken van politieagenten. De bedoeling daarvan is momenteel nog niet bekend.

    Het biels-wegsleepen heeft zooals te voorzien was, nog een lelijk staartje. In Krommenie werd bekend gemaakt per omroeper, dat alle gestolen biels ingeleverd moesten worden, daar anders als represaille huizen afgebrand zouden worden. Het gevolg was, dat vele balken voor het gemeentehuis opgestapeld werden. Of het voldoende zal zijn?

    De bonnen voor de a.s. week geeft ons weer een vermindering van het weinige dat ons nog rest: het broodrantsoen is nu n.l. verlaagd tot 800 gram, d.i. een brood per week per persoon. Verder 125 gort of havermout, 1 ons kaas, 1 kg aardappelen. Dat is alles. De hongersnood klopt nu aan vele deuren. Vanmiddag kwam er een juffrouw aan de deur om 2 aardappelen, teneinde op deze wijze een maaltje te vergaren. Een zielige beweging.

    We prijzen ons nog gelukkig, zonder honger naar bed te gaan. 's Morgens een bord pap van taptemelkpoeder en 's avonds vaak een rest en wat brood.

    Een groot Russisch offensief op vele fronten, wat reeds in een paar dagen groote vorderingen heeft gemaakt o.a. Warschau en Krakau. In Budapest wordt nog steeds hevig gevochten. Zal het einde dichterbij zijn als we durven hopen?

  • 16 Jan '45.

    Vandaag zou ik per fiets naar Haarlem om enkele relaties te bezoeken, deels ten bate der firma, doch ook gedeeltelijk om te trachten zelf nog wat levensmiddelen te veroveren.

    Juist was ik op weg naar de binnenstad, toen ik gewaarschuwd werd voor razzia's op de Groote Markt, waarop ik vanzelfsprekend schielijk omdraaide en me gelukkig prees, toen ik heelhuids via de Amsterdamsche Poort Haarlem weer kon verlaten.

    Het wordt nu uitkijken en zaak niet te ver van huis te gaan, doch het voedselprobleem is zeer urgent, evenals trouwens de brandstof.
    Ik ben nu bezig met een ruiltje wat brandhout binnen te sleepen en zal zeer blij zijn, als dat gelukt is.

    De slooperij langs 's Heerenwegen neemt steeds toe. Niets is meer veilig. Vanmiddag waren er velen bezig bij station Koog-Zaandijk. De Duitschers sloopen daar de rails en de Hollanders de biels. Het nam echter zulke vormen aan, dat de D. tenslotte ingrepen en met geweerschoten de menschen verjaagden. Ook Bloemwijk wordt radicaal gesloopt. Het bord is reeds verdwenen en de toegang tot het stationnetje is nu een vlondertje.

    Alle boomen zijn practisch verdwenen en het is overal een troosteloos gezicht. Er gaan weer jaren voorbij, voordat dit weer eenigzins hersteld kan worden. Zoo vreet de ontaarding dezer tijd steeds verder door. Waar zal toch het einde zijn van al deze chaos?

  • 13 Jan '45.

    Vanmorgen is er een ontploffing geweest in het arbeidsbueau te Zaandam, gevestigd in het kantoor van fa. William Pont. Naar verluidt vier gewonden. Ook nu is het wachten op represailles.

    Zoo leven we van de eene sensatie in de andere. Verder weinig bizonders te vermelden. Onderstaand een paar kleine stukjes uit onze zeer onregelmatig verschijnende courant, die deze tijd wel scherp typeeren!

    Koude contra muziek.                 
    Amsterdam 4 Jan  - Als gevolg van de lage temperatuur in de zaal, is het noodzakelijk gebleken de concerten van het Concertgebouworkest te onderbreken. Ook het reeds aangekondigde concert van a.s. Zondag (Eén uur muziek) moet dientengevolge vervallen. Zodra het mogelijk zal zijn de concerten te hervatten, zal dit worden  gepubliceerd.

    Warm Water op den bon.

    Haarlem, 4 Jan – In Haarlem gaat men warm water distribueren ten behoeve van babies, die in 1944 en 1945 geboren zijn. De jonge moeders krijgen speciale bonnen, waarop zij bij de vijf badhuizen in den stad elken dag 10 liter heet water kunnen halen.

    Hieronder nog een persoonlijk jubileum uit het K.Z.blad 13-1-1945!

    WIM KAT 20 JAAR LID!
    Op 6 november j.l. was één van onze meest populaire menschen 20 jaar lid. Moge op zichzelf het feit dat iemand zoo lang lid is van een korfbalvereeniging een
    merkwaardig feit zijn, dit wordt des te belangrijker als we vertellen dat Kat reeds de veertiende in de club is die zich in zoo’n lange dienststaat kan verheugen. En daar komen dan feitelijk nog bij onze ereleden, die stuk voor stuk een nog langere loopbaan in K.Z. hebben!

    Nu de tijdsomstandigheden elke meer populaire huldiging onmogelijk maken, moeten we helaas wel volstaan met dit jubileum in deze vorm en op deze plaats te herdenken. Van Kat’s diensstaat, die overigens wel zeer bekend geacht mag worden, memoreren we dat hij jarenlang één der meest bekende en gevreesde spelers was in de 1e klasse, bovendien aanvoerder van het twaalftal dat in 1934 het Kampioenschap van Nederland behaalde en meermalen in vertegenwoordigende ploegen, waaronder het Nederlandsch twaalftal, uitkwam.

    Ook op ander gebied was Wim Kat een steunpilaar. Hij was namelijk geruimen tijd een actief lid van de P.P.C. en als zoodanig een zeer gewaardeerde medewerker. Zou de tijd normaal gebleven zijn, met andere woorden: hadden we nu gespeeld, zou hij nu één der prominente figuren in ons eerste geweest zijn, waarvan hij deze zomer de training voor zijn rekening had genomen en waarvan hij gehoopt had dit seizoen actief speler te zijn.

    Laat ons hopen dat we hem weer spoedig in zijn gewaardeerde evoluties op het groene veld kunnen bewonderen! Onze hartelijke felicitaties namens K.Z.!!

    F. Gorter

  • 10 Jan '45.

    De winter is met sneeuw en flinke vorst weergekeerd, wat ieder, de kinderen natuurlijk uitgezonderd, ten zeerste betreurt. Bij alle narigheden ook nog koude, dat valt niet mee. Vandaag onze kostbare aardappelen, uien en kool van den zolder naar de achterkamer verhuisd. Er mag niets bevriezen van ons voorraadje!

    Van de plm. 10.000 mannen, die zich moesten melden in de Zaanstreek, schijnen er zich 300 opgegeven te hebben. Wat zal er nu verder gebeuren?

    Over Ausweisen schijnt nog beraadslaagd te worden. Op kantoor waren er heel wat jongens niet verschenen. Ik zelf ben wel gegaan, doch vanmiddag tijdig verdwenen, toen bekend werd, dat er een controle zou worden gehouden. Dit is intussen, althans hier op het Koogje, nog niet gebeurd.

    Ook nog op snor geweest naar brandstof, doch nul op het request. Zelfs met ruilartikelen als thee, koffie, jenever en suiker was niets te bereiken. De kolenhandelaren hebben aan letterlijk niets gebrek! De grote zorg, die wij nu weer hebben, is straks wel eten in huis hebben, doch niet gaar te kunnen krijgen wegens gebrek aan brandstof. Zoo loop je of met het een of met het ander vast.

  • 6 Jan '45.

    Moeder is gisteren vertrokken. De rust en ook de gezellige sfeer is gelukkig weergekeerd!

    De aanmeldingsplicht is nu aangeplakt en ieder van 17-40 jaar moet zich laten inschrijven bij de arbeidsbureaux, van 5-8 Januari.

    Gister, de eerste dag dus, waren er 29 liefhebbers. Een scha­mel beetje tot dusverre! Ook ditmaal afwachten!

    Het bonnenlijstje blijft even schraal: brood en 1 ons kaas!

    De vrije kantoor-zaterdag weer geheel in beslag genomen door pogingen voedsel in de wacht te sleepen. Vanmorgen wederom de Beemster ingeweest, doch daar is niets meer te halen. Zelfs bieten, tot voor enkele maanden overal royaal te verkrijgen, was nu zeer moeilijk. Voor 1 kistje a 30 pd. spruitjes hebben we de kapitale prijs van fl. 20 betaald. En mooi waren ze nog geeneens!

    Doch geld speelt allang geen rol meer. Warmte en eten zijn onze voornaamste zorgen.

    Met den oorlog schiet het nog niets op. Soms denk je, dat er geen einde meer aan zal komen, doch we blijven optimist, al kost het in deze donkere dagen wel eens moeite!

  • 3 Jan '45.

    Zoo zijn we het nieuwe jaar ingegaan en aller wensch is, dat het ditmaal een vredesjaar zal zijn. Het ziet er anders voorloopig nog niet naar uit. De Duitschers zijn op diverse punten weer nieuwe offensieven begonnen. Alles bijeen, kan men wel zeggen, dat de strijd nog lang niet beslist is, zooals we in de afgeloopen maanden vaak meenden te mogen veronderstellen.

    Oudejaarsavond verliep tot 10 uur rustig; toen zijn we op visite gegaan bij de buren, de fam Bijleveld. We kregen daar een zeer gastvrij onthaal, dineerden, na een uitstekend borreltje zeer luxieus en uitgebreid en zochten pas te 3 uur ons bedje op.

    Nieuwjaarsdag was de buurt bij ons op bezoek. Ook dit samenzijn slaagde uitstekend. Ditmaal werd het 1 uur. Een ongekend iets, twee avonden achtereen. Daar moeten we dan ook weer maanden op teren!

    Op Zaandam is Grüne en Landwacht gearriveerd. Ze patrouilleeren regelmatig rond.

    Moeder gaat ons Vrijdag a.s. weer verlaten. Het bleek niet doenlijk. Om de paar dagen ruzie en groote woorden om niets; het gaf een zeer onaangename stemming in huis. Ze moet het nu zelf maar weer op haar eentje probeeren. Goed gedaan is al gedaan!

  • 30 Dec '44.

    Na enkele dagen ijspret, waar Tilly natuurlijk druk van geprofiteerd heeft, is gisteravond de dooi gelukkig ingetreden.


    Vanmorgen in alle vroegte weer naar de Haarlemmermeer gefietst op snor naar tarwe. Een barre tocht gehad, want al spoedig begon het te regenen. Kort daarna werd het spiegelglad, zoodat ik heele stukken moest lopen en sullen. Tenslotte drijfnat in Hoofddorp gearriveerd, waar ik bij een klant, den heer Boon, een gastvrij en warm onthaal had. Zelfs een bord bruine boonen met enkele stukjes spek, wat heerlijk smaakte!

    Met 15 pond tarwe de terugreis aanvaard en om 2 uur, wederom nat, goed en wel thuisgekomen. Wat zal dat tarwebrood lekker smaken!

    Verder weinig bizonders gebeurd. Alleen zijn in alle Zaangemeenten en ook in Purmerend de bevolkingsregisters spoorloos verdwenen. De represailles laten tot dusverre nog op zich wachten.

    Het bonnenlijstje blijft zeer schraal. Ook deze week alleen 1000 gr. brood, een vleeschbon en anders niet. De Centrale keuken bevalt ons niet. We zullen het voorlopig nog maar weer eens zonder probeeren.

    Het boomenhakken is thans tot ons huis gekomen. In de omgeving verdwijnen alle boomen. Het wordt een akelig en troosteloos gezicht. Alleen het uitzicht is weer geheel vrij geworden bij ons voor!

  • 26 Dec '44.

    Tweede Kerstmorgen '44. De velden zijn ruig gevroren en een dikken damp hangt over de aarde. Na een paar dagen nachtvorst is hier en daar de jeugd, op ondergelopen landerijen, reeds aan het schaatsenrijden. Bij ons snort het kacheltje heerlijk en we hebben gisteren, al was her dan ook geen kerstkonijn, heerlijk gegeten, terwijl we over vandaag ook zeker niet te klagen hebben. Dat zal bij vele anderen jammerlijk wel anders zijn. De Duitschers hadden anders nog een aardige Kerstverras­sing voor ons in petto gehouden. Zondag werd n.l. door middel van aanplakbiljetten bekend gemaakt, dat ieder man tusschen 16 en 40 jaar zich thans moet geven voor den arbeidsinzet.

    Alle tot dusverre bestaande Ausweisen worden ingetrokken, nieuwe zullen verleend worden en de rest zal opgeroepen wor­den. Ik word van al deze dingen vrij apathisch en wacht rustig af. Ik verricht in ieder geval op onze distributieafdeeling ten kantore nog nuttig en productief werk. Als er toch slacht­offers moeten komen, laten het dan diegenen zijn, die reeds jaaren aan de kant loopen, hoe onaangenaam het ook voor die betrokkenen zal zijn.

    Het eerste menu van de Centrale Keuken was geen onverdeeld succes. Het was snert, doch de inhoud als heele, in de schil gekookte aardappelen, lokte ons niet aan. Trouwens, we zijn door de prima kookkunst van Jans, en zeeker met de Kerstdagen, natuurlijk verwend !

    Hedenmorgen pap gegeten van melkpoeder. Dat viel wel mee. De kleur is veel donkerder, doch de smaak is goed. Alles ter bestrijding van het broodtekort.

    Het Duitsche offensief schijnt tot staan gebracht te zijn. De berichten zijn echter hierover schaars.

  • Gistermorgen druk bezig geweest ons kostbaar voorraadje aard­appelen op zolder vorstvrij te bewaren. Alle piepers en ook uien in zakken gedaan en goed toegedekt. Ook de appelen in veiligheid gebracht. We mogen geen enkele calorie verspelen!

    De prijzen van de clandestiene waren vliegen omhoog, terwijl er reeds diverse artikelen zijn, die voor geld niet meer te koop en alleen bij ruiling nog te verkrijgen zijn. Een klein lijstje van de gemiddelde prijzen volgt hieronder:

    Boter ( 6 weken al niet meer in de distributie) f 50 per pond. Tarwe  f 1000 per mud (160 pond)

    Een clandestien brood van 8 ons f 16

    Aardappelen (ons rantsoen 1 kg per week)  f 200 per mud

    Vleesch (op de bon practisch niet te krijgen)f 16 per pond

    Vet (zéér sporadisch) f 40 per pond

    Brandstoffen zooals kolen, hout enz. niet aan de markt.

    Rookwerk (sedert langen tijd niet op de bon)f 8  1 sigaar.

    Vloeipapier voor sigaretten f 3,25 per 50.

    Groenten (bijna uitsluitend kool):

    Spruitjes f 1 per kg

    Brusselsch lof f 1,80 per kg.

    Melk f 5 per liter

    Melkpoeder f 20 per kg.

     

    Zoo verdwijnen bij ons soort lieden, zonder bizondere inkom­sten, de kostbare en met moeite vergaarde spaarcentjes!

  • 22 Dec '44.

    Den geheele dag in actie geweest teneinde wat voer te krijgen voor de a.s. Kerstmis. Met heel veel moeite nog wat lekkere dingen veroverd. Doch ook alleen met geld kan je niet alles verkrijgen, zo heb ik nog met 10 oude sigaren, die ik 4 jaren zuinig bewaard had, 2 pond schapenvet weten te verkrijgen. En blij als een kind, toen we het in huis hadden! We gaan een zeer sombere Kerstmis tegemoet en ook de stemming ontbreekt geheel en al.

    Morgen nog weer op zoek naar wat tarwe, hopelijk in ruil voor wat pudding! Zoo handelen we tegenwoordig maar. Vandaag razzia's in Beverwijk, waar morgen?

    Met ingang van Maandag a.s., dus eerste Kerstdag gaan we ook aan de Centrale keuken. Ruim de helft der Koogsche bevolking neemt reeds deel. Het eten schijnt naar omstandigheden goed te zijn. Inleveren een aardappelenbon en deze week een peulvruchtenbon. Daar we toch op onze aardappelenbonnen geen piepers krijgen en brood de grootste puzzle betekent, zullen we het als bijhapje (1/2 ltr p.persoon.) eens probeeren.


    Het Duitsche tegenoffensief neemt grooten omvang aan. Op een breed front van 80 Km. door de linies gebroken, zijn ze reeds 60 Km. op Belgisch grondgebied doorgedrongen. Naar geruchten zou Luik reeds  weder in D. handen zijn. Alles ziet er naar uit, dat deze Kerstmis een groove aanfluiting van het vredes-idee zal zijn; integendeel, dat er zeer hard gevochten zal worden en in onze streek door vele menschen honger zal worden geleden. We prijzen ons gelukkig voorlopig althans nog wat eten te hebben.

  • 18 Dec '44.

    In Wormerveer werden Zondag 5 menschen doodgeschoten als gevolg van de sabotage. Het waren geen bekenden, doch gijzelaars e.d. Zondag razzia's in Limmen en Castricum. Hier is alles nog rustig gebleven tot dusverre.

    Duitsch offensief bij Malmedy, waar ze 20 km. achter de Amerikaansche linies doorgedrongen zijn. Zal dit het einde van deze onzinnige oorlog nog weer verlengen? We gaan in ieder geval een heel slechte Kerstmis tegemoet. Het boomensloopen neemt ook hier in de omgeving angstwekkende vormen aan. Ik ging vanavond met ons hondje Petertje een rondje om, doch als het zoo doorgaat, blijven er voor hem binnenkort geen boompjes meer over om z'n behoeften tegen te doen !

  • 17 Dec '44.

    Een paar akelige dagen achter den rug. In den nacht van Woensdag op Donderdag opgeschrikt door het gerucht, dat er des morgens om 6 uur in de Zaanstreek razzia's zouden beginnen. Direct uit bed gesprongen, aangekleed, vervolgens plm. 1 uur in het onzekere gestaan, wat te doen, thuisblijven of vluchten. Tenslotte tot het laatste besloten en om plm. 3 uur in pikkedonker en koude damp stilletjes op de fiets vertrokken naar de Assendelver polder.

    Ik voelde me reeds gelukkig, toen bij de spoorovergang van de Nauernasche vaart naar de Zaan nog niet door de D. was afgesloten. Onderweg diverse medeslachtoffers gezien en gesproken. Tot plm 5 uur op de wegen gezworven, tot ik met enkele anderen een boer gevonden had, met een warme stal bij de koeien, waar we om 6 uur op een glas warme versche melk onthaald werden. Daarna om half zeven een vriend opgezocht, waar ik tot 9 uur verbleef. Toen gebeld naar de Zaan, doch alles bleek tot dusverre loos alarm geweest te zijn.

  • Eind 1944 lijden de Duitsers grote verliezen aan het Oostfront. Om het tekort aan arbeidskrachten in de Duitse oorlogsindustrie te compenseren worden Nederlandse jongens en mannen opgeroepen. Ook in Krommenie. In de vroege ochtend van 16 december wordt een pamflet verspreid: niemand mag naar buiten; mannen van 17 tot 40 jaar moeten zich om 9 uur op de stoep van hun huis melden met voedsel voor drie dagen. Op niet-melden staat een zware straf en verbranding van het huis. De razzia van 16 december 1944 illustreert de druk van de bezetting in Krommenie. De tekst op het monument luidt: "Volk gebogen onder de druk der bezetting".

  • Het was  des nachts een ware uittocht geweest, in alle richtingen: de Wormer in, naar A'dam enzovoort, terwijl er ook velen het veld in waren getrokken, die zeer van de koude hadden te lijden.

    Overdag, dus Donderdags, bleef het echter druk met auto's en Grüne, zoodat ik, des middags besloot weer te vertrekken, ditmaal naar Haarlem, waar ik bij Koopman een gul en gastvrij onthaal vond. Daar gebleven tot Zaterdag, waarna ik weer huiswaarts keerde. Alles was op het Koogje nog rustig, doch in Krommenie waren ze inderdaad begonnen. Op een plaats, waar niemand ze verwacht had. Om 12 uur was het echter reeds achter den rug. Volgens berichten 60 slachtoffers. Hier blijft nu de onrust. Je voelt je net een opgejaagd beest en dit is tot dusverre het ergste, wat we meegemaakt hebben.

    In Wormerveer, waar de D. alle motoren bij de fa. van Gelder in aken laadden, hebben ze des avonds toen de schuiten propvol waren, deze laten zinken, waarna weer represailles te verwachten zijn.

  • Jaap Knap (1922)

    "Ik ben ’s ochtends de deur uitgegaan en fietste over de Parkbrug. Daar werd ik opgevangen: ‘Wo gehst du hin?’ ‘Zum Arbeit’. Toen ben ik meteen omgedraaid naar het huis van m’n verloofde en onder de vloer gaan liggen. We kregen eten, dekens en warme kruiken. Dat bleek nodig te zijn. ‘s Middags kwamen ze inderdaad binnen kijken. Het gerucht ging dat ze af en toe door de vloer schoten."

  • Voor ons huis aan de spoorlijn sloopen ze nu alle draden van het electrisch net. Er blijft niet veel meer over voor ons op deze manier. Hoe dit alles nog weer eens goed komen moet, is een groot raadsel.

    Op de terugreis uit Haarlem via Hoofddorp thuisgekomen. In de Meer een file van vrouwen, mannen en kinderen op zoek naar voedsel, een paar suikerbieten, een plankje hout voor de kachel enz. Tarwe bijna niet te verkrijgen. Bij de boeren, die aan het dorschen waren, honderden menschen op wacht, tot het dorschen gedaan is, waarop de boer ieder een paar pond tarwe geeft. Soms staan ze daar uren te wachten, tot donkers toe, om dan te hooren. dat ze de volgende dag maar terug moeten komen. Deze stroom van menschelijk leed is moeilijk zonder tranen in je ogen aan te zien. Dan zijn wij, voorloopig althans, nog gelukkig en rijk met onze brandstof en levensmiddelen.

    En nu maar weer verder afgewacht of en wanneer wij hier aan de beurt met menschenjacht zijn. Een akelig onzekere tijd!

  • Arend de Boer (1925)

    "’s Ochtends werd op de voordeur gebonsd. Ik dacht: ‘Dat gaat mis.’ Binnen een uur moest ik me melden, anders gebeurden er vreemde dingen. Ik vluchtte naar de familie Hondema. Die zaten in de ondergrondse. Een kwartier later kwam moeder vertellen dat ze vader hadden. Die lieten ze los toen ik me meldde. Aan de Vaartdijk lag een binnenvaartschip. Daar werden we ingeladen, in het pikdonkere ruim met 56 man."

  • 13 Dec '44.

    Gisteren razzia's in Alkmaar. Het kringetje wordt steeds nauwer aangetrokken. We wachten maar weer af.

    Het gas verlengd tot Vrijdag a.s., elke dag telt op het oogenblik. Het weer is eindelijk wat opgeknapt. Na plm. 60 dagen regen hebben we vandaag het zonnetje weer gezien. Van het Betuwefront versterkte activiteit gemeld. Zou er voor volgend jaar nog wat gaan gebeuren? De nood is nu hoog gestegen.

    In 't Gooi, Den Haag, Haarlem, Utrecht en A'dam moet het zeer erg zijn. Hier en daar zelfs 200 gr. brood per week.

    Ook nu hopen we, dat het spreekwoord - als de nood het hoogst is, is de redding nabij - bewaarheid zal worden!

  • 9 Dec '44.

    Vandaag een drukken dag gehad. Hedenmorgen in de regen naar de Beemster gefietst op snor naar wat appelen, doch tevergeefs. Met wat spruitjes en wat bieten moest ik de terugreis aanvaarden. Vervolgens vanmiddag Moeder verhuisd. Ze is sinds heden weer bij ons ingetrokken. Het was voor haar alleen met de moeilijkheden van gas, brand en licht en voedsel niet meer vol te houden. Wel geen plezierige oplossing, doch we zullen hopen, dat deze abnormale tijd niet lang meer duurt.

    De bonnen van deze week zijn wel zeer schraal. Voor de kruidenier alleen een kaas en een vervangingsmiddelenbon. Daar zullen we niet dik van worden. Het gaat de laatste tijd wel hard bergafwaarts. Vergelijk ons rantsoen maar eens dd. 29 Sept. Het zal een heele toer zijn het etende te houden.

    Weer berichten over evacuatie uit Velsen en Beverwijk. Koog a/d Zaan zal 400 a 500, Zaandam zelfs 3000 slachtoffers krijgen. Het gas zal nu definitief Woensdag a.s. afgesloten worden. Nu maar gekookt op onze kachel, alle narigheid ten spijt. We zullen het probeeren nog zonder Centrale Keuken te stellen voorloopig.

    Vanmiddag nog verrast door een pakket van vriend Brouwer uit Groningen, o.a. een half pond boter, wat zeer welkom is!

  • 8 Dec '44.

    Over de zorgen dezer tijd en de angst, die we ons vaak maken over dingen die niet gebeuren, het volgende verhaal.

    Door een gelukkig toeval was ik in den afgeloopen zomer in de gelegenheid wat anthraciet op de kop te tikken, keurig in doozen verpakt, welke we stuk voor stuk naar den zolder sjouwden.

    In het najaar kwam het optreden van den Landwacht, waarbij we, volgens verhalen, die achteraf veelal niet waar bleken te zijn, bang werden gemaakt voor huiszoeking. Wat dus gedaan? De doozen weer naar beneden en gestort in gedeeltelijk de keuken en gedeeltelijk in m'n kolenhok in de schuur. De volgende bevert kregen we in October, toen bekendgemaakt werd, dat niemand nog mocht stoken (en alweer geruchten), dat de kolen gevorderd zouden worden voor de gas- en andere onmisbare openbare bedrijven.

    Dus weer aan het werk, de kolen opgeschept in alle voorradige doozen ( de origineele doozen waren niet te gebruiken en reeds vernietigd!) en zakken en onder het huis verscholen. Voorlopig hadden we weer rust.

    Nu in December kregen we er gebrek aan en bij de opgraving bleeken, o schrik, diverse doozen door het abnormaal natte weer totaal vergaan te zijn. Aldus nu onder de grond aan het scheppen en graven, weer in het hok en genieten we nu dan toch van onze zoo vaak verkwanselde kooltjes.

    Eén troost, ze hebben ons vierdubbele warmte gegeven met al dat gehannes. Ook moeder Jans, die ettelijke keeren zwarte trappen, loopers, kleedjes e.d. kreeg op te knappen! Hadden we ze rustig op zolder laten staan, zoo waren al deze tafereelen niet noodig geweest!

  • 7 Dec '44.

    St. Nicolaasavond in alle stilte gevierd. Alleen voor Tilly, ook van de grootvader- en moeders, wat kleine cadeautjes. Voor de rest geen animo en ook geen gelegenheid om iets geschikt te koopen. Als eenige snoep met moeite een taaipopje veroverd. Wat een treurige toestand bij dit bij uitstek gezellig huiselijk feestje.

    Gisteren met zwager Kees op de fiets de Haarlemmermeer in geweest, op snor naar wat tarwe, in verband met het schaarsche broodrantsoen. Ruilhandel meegenomen, doch weinig succes. De boeren hebben letterlijk aan niets gebrek. Na veel omzwervingen heeft Kees uiteindelijk wat geruild voor carbid, terwijl ik, dank zij de goede gaven van enkele klanten, ook niet geheel onverrichterzake terugkeerde.

    Ook in Haarlem thans op groote schaal razzia's. Het komt nu wel angstig dicht in de buurt. In Alkmaar kleerenvordering. Ook daarvan zijn we tot nu toe verschoond gebleven. Wat zal echter nog komen?

    Ieder sleept en doet z'n best nog wat levensmiddelen in huis te krijgen. We hebben ons nu allen met de gedachte verzoend de eerste maanden niet uit de narigheid te komen. Wellicht valt het dan weer een beetje mee!

  • 2 Dec '44.

    Zoo zijn we de laatste maand van het jaar '44 ingegaan, in duisternis en vol van kommer en ellende. Het broodrantsoen is wederom verlaagd, nu tot 1000 gram per persoon per week, wat gelijk staat met 1 1/4 brood. Dit is natuurlijk veel te kort en daar valt met tarwe niet tegen te bakken. We zullen dus zeer zuinig moeten zijn.

    Trouwens, het gaat met alles hard bergafwaarts en de honger staat reeds voor vele deuren. De meest eenvoudige dingen zijn niet meer te koop.

    Gisteren een razzia in Akersloot. Ieder die passeerde, te land of te water, werd ingerekend. Alleen de mannen boven 55 jaar worden later weer losgelaten. Waar de anderen heengevoerd zijn is niet bekend.

    Vanmiddag eerst een mud kostbare aardappelen opgehaald, toen een zak brandhout van de oude kleedkamers van de korfbalver. KZ, daarna Tilly's schoenen opgehaald. Reparatie zolen en hakken fl. 6,50 en blij dat ze weer heel zijn! Daar had je in normale tijden bijna 2 paar nieuwe kinderschoenen voor.

    De regen is de laatste dagen iets minder geworden. Het is het natste najaar sinds het jaar 1864, wat de krijgsoperaties terdege beïnvloed. Aan het Nederlandsche front heerscht al weken volslagen rust.

  • 29 Nov. '44

    Dagen vol geruchten over allerhande narigheden! Kleerenvordering, razzia's etc. Onze burgemeester Allan op eigen verzoek wegens gezondheidsredenen ontslagen en wordt nu opgevolgd door den burgervader van Zaandam, Fitters.

    Volgens berichten in Ijmuiden en Den Helder reeds razzia's op mannen. Het komt wel angstig dichtbij nu.

    Het boomen kappen, hekjes, leuningen etc. clandestien weg-sleepen neemt nu ongekende afmetingen aan. Alles wat maar eeningzins brandbaar is wordt gesloopt. Als het uitsluitend gebeurde door menschen, die niets meer te stoken hadden, was het niet goed te praten, doch te begrijpen. Helaas is dit echter niet altijd het geval en de meeste daden, zooals heel jonge boompjes afzagen, is zuiver vandalisme.

    Volgens beweren kan je in Amsterdam bij een zwarten handelaar een boom bestellen tegen een dikke prijs. De coulance gaat zelfs zoo ver, dat je eerst de boom, bij leven!, nog zelf kunt gaan uitzoeken! Je reinste klantenservice.

  • 25 Nov '44.

    De nieuwe veertiendaagsche bonnenserie weer verschenen en het is ditmaal een zeer schrale oogst. Ik was eerst van plan op te schrijven, wat we deze keer niet krijgen, doch ben vlugger klaar met te vermelden wat we wel bekomen n.l. 1 jam bon, 1 kaas bon, 1 pudding bon, 1 vleesch bon (doch vleesch is er niet voldoende) en broodbonnen. Ziedaar waar we 14 dagen op moeten leven. Geen havermout of peulvruchten, geen melk (al-leen Tilly 2 liter tapte per 14 dagen)geen boter of margarine, geen ......

    In Den Haag plundering van winkels. In Amsterdam stonden de menschen om 4 uur des nachts in de rij voor de kruidenierswin-kels, waar lang niet voldoende voorraad voor bovenstaande bonnen was. In Bussum nog erger, daar gaan de menschen de huizen langs en vragen 1 aardappel, om op deze wijze nog een maaltje bij elkaar te krijgen.

    Nu de melk zeer moeilijk te krijgen is, ben ik aan de pap begonnen, voor zoo lang het duurt! Je moet een varken aan z'n staart trekken, wil hij vreten, zeggen ze wel eens!

    Het regenweer houdt nog steeds aan, elke dag opnieuw hetzelfde bedompte motterige najaarsweer. De eenige troost is, dat het niet koud is, met het oog op de brandstoffen.

  • 22 Nov '44.

    Na één dag opklarend weer, waarbij we direct weer troepen vliegtuigen over zagen vliegen, is vandaag de regen weer teruggekeerd. Het is de geheele dag bijna niet droog geweest. Ook zonder inundatie staan alle lage landerijen practisch onder water. We kunnen ons niet herinneren, bij alle dagelijk­sche narigheden, zoolang achter elkander slecht weer gehad te hebben.

    In Den Haag razzia's op mannelijke personen tusschen 17 en 40 jaar, evenals kortgeleden te Rotterdam. Het begint met des morgens om 4 uur luchtalarm, niemand mag op straat koomen en voor 9 uur moet ieder zich dan voor zijn wooning opstellen. Bij geen gevolg huiszoeking enz. Vervolgens worden de slacht­offers weggevoerd, waarheen?

    Jans hedenmiddag ter kapper getogen. Als bizonderheid valt te vermelden, dat de dames welke zich een permanent wenschen, zelf voor 3 kg. brandstof moeten zorgen. Ondanks het groote gebrek aan stook, toch nog voldoende liefhebsters om de kost­bare kolen of hout in gekrulde haren om te zetten. Hoe bestaat het!

  • 20 Nov '44.

    Weinig schokkende gebeurtenissen in de afgeloopen dagen. A.s. week krijgen we de melkboer met het hengselmandje aan de deur: er komt nl. bijna geen melk aan de fabrieken, zoodat we pakjes melkpoeder zullen krijgen!

    Het gaat nu met alles hard bergaf­waarts. Clandestien geslacht wordt er bijna niet, de boeren verkoopen uit angst ook zoo goed als niets meer en willen alleen nog ruilen, tegen dingen, die de doorsnee-Nederlander, de zwarthandelaren uitgesloten, niet bezitten.

    De andere kant van de medaille begint echter nu uit te werken. Er is nl. bekend geworden, dat na de bevrijding al het huidige geld ongeldig verklaard zal worden. Door dit feit zitten heel wat boeren in zak en asch over hun volle brandkasten met waarde­loos papier, daar ieder straks zal moeten bewijzen waar het geld vandaan is gekomen. Zoo krijgt hopelijk ieder z'n trek­ken thuis!

    Van het front weinig nieuws, Verder opmarsch in de richtingen Venlo en Roermond en voorbij Aken, plm. nog 40 km van Keulen. Doch het jaar verstrijkt en we verzoenen ons reeds weer met het idee, dat ook een deel van 1945 nog met de oorlog gemoeid zal zijn.

  • 17 Nov '44

    Weer de geheele dag regen. Gisteren de geheele dag in de weer geweest voor het voedselprobleem. Nog wat appelen uit de Beemster gehaald, afspraak gemaakt voor spruitjes te halen, des middags een ruiltje gemaakt; een half pond boter voor een pond suiker en 3 pakjes pudding! Toen des avonds weer op carbid uit voor de verlichting. Zoo scharrel ik elke dag wat op, terwijl Jans in huis wel haar werk heeft om alles te regelen.

    Vanmorgen in de courant het bericht, dat we per persoon 1/2 liter olie krijgen op de bon, doch tevens het ontstellende nieuws, dat we nu voor het eind van het jaar er niets meer bijkrijgen aan boter, vet of margarine, behalve de kleine baby's. Dat ziet er beroerd uit met het vetprobleem. Te koop is er niets meer in de zwarte handel.

    Vanmiddag op kantoor nog een paar klanten uit Utrecht, drijfnat op de fiets. Vertelden onder meer dat er a.s. week in Utrecht geen aardappelen en geen brood meer zal zijn. Zoo staat dus de honger dicht voor de deur. Doch we zullen met vereende krachten trachten deze periode door te komen.

  • 14 Nov '44.

    A.s. week geen gas meer in de namiddag, terwijl de gehele stopzetting angstig dichtbij komt. Vandaag een trommel achter de kachel gekregen, zoodat we, om in oorlogstermen te blijven, kunnen spreken van trommelvuur. Het stookprobleem wordt nu zeer urgent. Op enkele straten zijn des nachts door onbekende dieven reeds hekken, paaltjes, poortjes e.d. als welkome brandbuit verwijderd of, lelijker gezegd, gestolen!

    In Zevenaar wordt door duizenden spitwerk uitgevoerd. Als bizonderheid wordt  nu gemeld, dat aldaar de luizen fl. 2,50 per stuk kosten. Wanneer je n.l. deze beestjes bezit, mag je naar huis toegaan!

    De nieuwe bonnen hebben we hier in 't Zaantje bijna alle gelukkig nog in goederen kunnen omzetten, behalve b.v. de snoepbon. Dank zij Tilly's activiteit, die trouwens de snoep ook vanzelfsprekend opmaakt, hebben we 1 bon voor 1 1/2 ons kunnen inwisselen.

    In Amsterdam is er echter lang niet genoeg voor alle andere bonnen, zoodat we maar niet zullen mopperen, wat trouwens ook niets helpt.

  • 13 Nov '44.

    Het slechte weer houdt aan. Vandaag is het geen 5 minuten droog geweest, gevolg geen oorlogsnieuws en geen vliegtuigen.

    In Rotterdam schijnen weer groote razzia's gehouden te zijn om spitters te verkrijgen. Volgens berichten zouden er in Amsterdam 15.000 mannen op doortocht aangekomen zijn, geladen op zolderschuiten etc.

    Tilly gaat nu nog enkel naar school op gezette uren om huiswerk op te halen. Er is geen brandstof, dus te koud om school te houden. Op het kantoor een temp van plm. 10 graden, met kunst- en vliegwerk verkregen. De centrale verwarming rouleert n.l. niet best. Er is nu een pomp bijgeplaatst, doch nu was bij gebrek aan stroom de moeilijkheid deze pomp in werking te stellen.

    Doch nood maakt vindingrijk. Een fiets zonder banden werd er op gemonteerd en nu trappen ze in de smederij met een aflosrooster om de beurt om ons wat warmte te verschaffen! Een pracht home-training voor wielrenners, wat inmiddels deze schoone tijd weer eens duidelijk typeert! 

  • 10 Nov '44.

    Vandaag op de fiets naar Haarlem geweest. Een flinke wind, 1 lekke band en terug flink regen. Doch voldaan door de buit, Zaken afgehandeld en voor privé-gebruik wat goede gaven le­vensmiddelen van enkele klanten. Ook op de weg tusschen Haar­lem en Amsterdam allerhande vervoermiddelen. Platte karren met paard, koetsjes uit de grijze oudheid, rolschaatsen, fietsen met en zonder aftandsche banden etc. De draden van het elec­trisch net worden alle verwijderd! Vandaag weer nieuwe bonnen.

    400 gr. brood per week per persoon minder. Melk hopeloos, thans nog 2 1/2 liter tapte per 14 dagen. Geruchten over stopzetting gaslevering op korte termijn. Dat zou een reuze mop beteekenen. Kunnen nu in ieder geval het eten nog, zij het met moeite, op het gas klaar krijgen. Als we erwten eten gaat Jans ze om 6 uur 's morgens opzetten, dan is er een klein pitje. Reeds een verhaal gehoord, dat een andere zorgzame huisvrouw de worteltjes de nachts om 4 uur op zet en dan rustig weer een tukje gaat doen.

    Vriend Dyrbye gisteren op de fiets in den regen uit Amsterdam gehad. Toestand aldaar heel slecht. Was razend gelukkig met wat aardappelen. Daar practisch niet te krijgen, zelfs niet tegen den prijs van f 80 per mud!

  • 7 Nov '44.

    Hevige Novemberstormen over ons landje, wat de krijgsoperaties terdege beïnvloedt. Vanmorgen, tegen den storm in, naar Assendelft getrapt, en bij een bevriende relatie nog wat kostbare levensmiddelen opgedoken. Verder hout gehakt en gezaagd en dergelijke karweitjes meer.

    Ik ben nu een echte keukenpiet geworden en breng zelf het bestelboekje naar den kruidenier. Op kantoor weinig werk. De voorraden zijn nu zo goed als op. De fietsenvordering, volgens de laatste berichten, voorloopig gelukkig uitgesteld!

    Verder weinig nieuws. Met rookwerk is het treurig gesteld. Nog steeds geen nieuwe bon, soupeer nu m'n laatste restje inlandsche tabak op. Doch ook sigarettenvloei practisch niet meer te bekomen. Typeerend is o.a. dat sommige mensen surrogaatcigaretten koopen (die absoluut niet te rooken zijn!), de vloeitjes hier-van af sloopen en op deze wijze weer 20 vloeitjes rijker zijn voor hun shag!

    Verlichtingsmateriaal stijgt nog steeds in prijs. In Amsterdam wordt voor één kaars een prijs van fl. 6,oo betaald!

  • 4 Nov '44.

    Geruchten over fietsen-inlevering op Koog en Zaandijk. Op andere plaatsen reeds verplichte kleereninlevering, zoals pakken, jassen, sokken etc. De strijd op Walcheren en daarmede de vrijmaking van den haven van Antwerpen practisch beslist. Wat zal de volgende stoot zijn?

    Vanavond nog een intermezzo. Om plm. 7 uur meldde zich in het pikkedonker een Amsterdammer aan de deur, die van vermoeidheid haast omviel. Hij was naar Heer Hugowaard geweest op een fiets met massieve banden om te trachten wat aardappelen te krijgen. Z'n kameraad was in Alkmaar achtergebleven. Hij zelf was tegen den wind in verdergetornd, moest echter de zuur verkregen piepers in Heiloo achterlaten en die natuurlijk weer later ophalen.

    Na een kopje surrogaatthee en een boterhammetje kwam hij een beetje bij en vervolgde z'n zware weg naar Mokum. Of hij echter op tijd voor 8 uur thuis goed en wel aangekomen zal zijn, is een groote vraag!

    E
    en van de vele, die in weer en wind, gezondheid riskeeren ter verkrijging van de eerste levensbehoeften. Mooie wereld!

  • 3 Nov '44.

    Allereerst wat oorlogsnieuws. Landing op Walcheren, wat voor het grootste gedeelte in geallieerde handen is. Noord Beveland en Tholen door de Duitschers ontruimd. In Brabant algemeen opdringen tot de rivieren o.a. Bergsche Maas. Gister erg druk met vliegtuigen boven de Zaan. Groote formaties vlogen af en aan op weg naar het Oosten en tevens jagerspatrouilles hier in de buurt. Beschieten van doelen in het Kanaal en naaste omgeving. Vandaag weer rustig door het slechte weer.

    Het worden nu heele donkere dagen. Vanavond om half zes reeds donker en begint de armoede met de noodverlichting al. Ook des morgens is het nog lang donker, gevolg lange nachten! Zaandijk vanaf morgen geen gas meer, wij gelukkig voorlopig nog wel. Alles wordt weer middeleeuwsch. Jans veegt de kamer weer met stoffer en blik, resultaat "wolken van genot".

    Tot dusverre nog maar 1 boterbon van 125 gram. Vetpositie zeer precair. Ook zwart bijna niet te veroveren. Het zijn nu met recht de donkere dagen. Opdat letterlijk en figuurlijk het licht weer gauw moge schijnen!

  • 30 Oct '44.

    Het offensief in Noord Brabant neemt nu een snel verloop, evenals op Zuid Beveland. Breda, Tilburg, Bergen op Zoom, Roozendaal, evenals Goes in Geallieerde handen. Bij Eindhoven tegenoffensief der Duitschers.

    Jongstleden Vrijdag weer een railaanslag bij de Ham tusschen Krommenie en Uitgeest, gevolg 2 huizen afgebrand als straf, onder meer café Halfweg. Gisteren te Wormerveer weer iemand vermoord, identiteit nog onbekend.

    Onze plaatsgenoot NSB'er Bloemsma had bij Gesink alhier een autobus gevorderd. Het verhaal luidt, dat hij bij de boeren onder bedreiging van vuurwapens boter, kaas etc. gevorderd had voor z'n politieke lotgenoten in het Noorden. Op de Beemsterbrug echter controle der Duitschers, die deze vordering niet goedkeurden en ter Ortskommandantur voerden. Deze beval teruggave der bus. Wat er met de inhoud is gebeurd, vertelt het verhaal niet!

    Vandaag weer wat erwten en boonen thuisgekregen. Ieder sleept voor wintervoorraad, doch het vetprobleem is het moeilijkst en niet voor te zorgen.

    De meisjes op kantoor gaan voorlopig huistoe. Op deze wijze blijft er voor de mannelijke krachten werk over. Niet zo gek bekeken, daar de dames in de huishouding best werk kunnen vinden in deze tijd!

  • 27 Oct 1944.

    Den Bosch gevallen. In de straten van Tilburg wordt gevochten. Landing op Zuid-Beveland vanaf West-Vlaanderen. Nieuwe bonnen, voorloopig maar één boterbon. Eten brood met jam of stroop zonder boter!

    Onderstaand volgt een uitgave van de krant De Zaanlander, die nu eens per 14 dagen verschijnt.

    Dagblad Voor Noord-Holland

    De nieuwe bonnen voor 12e periode (29 Oct.-11 Nov.)

    Brood: 1-40 t.e.m 1-48, 2-40 t.e.m.2-48, 3-40 t.e.m 3-48,

                4-40 t.e.m. 4-49 2 rantsoenen brood

    Brood: 1-49, 2-49, 3-49, 4-49 2 rantsoenen brood

    N.B. Er volgt een hele opsomming van artikelen die op bonnen te verkrijgen zijn, teveel om hier allemaal te vermelden.

    Onderaan het artikel de vermeldenswaardige opmerking:

    Gedrukt met windkracht in den Oliemolen “Het Pink”.

    (Verschijning door windstilte vertraagd)

  • 24 Oct 1944.

    De aanval op 's Hertogenbosch is begonnen. Breskens gevallen en reeds gepasseerd. Aken gevallen evenals Belgrado.

    Krommenie en Assendelft alle heerenfietsen inleveren, evenals Haarlem, waar ook het gas al op is.

    Vandaag weer naar de Beemster geweest. Het adres, waar we op gerekend en afgesproken hadden, was een dikke sof. De baas was n.l. gisteren om de een of andere reden met den verkoop aan particulieren tegen den (carbid)lamp gelopen en had de geheele dag op het politiebureau gezeten. We kregen daar dus niets, doch dankzij een paar korfbalrelaties gingen we niet onverrichterzake huistoe.

    Controle is er niet en alle vervoer per fiets wordt oogluikend toegestaan. Er beweegt zich dan ook van 's morgens vroeg tot 's avonds laat een doorlopende file naar Purmerend en vaak verder tot Hoorn en omgeving.

    De nood in Amsterdam is wel hoog gestegen. Voor een mud aardappelen worden reeds prijzen van fl. 75 tot fl. 100 betaald. Er gaan reeds menschen, die dit niet betalen kunnen en dat zijn er vanzelf vele, per handkar loopend heen en weer naar Hoorn om wat aardappelen te halen! Zoover zijn we hier aan het Zaantje gelukkig nog niet.

  • 22 Oct '44.

    Onze carbidlamp is met veel moeite in orde en doet het uitste­kend. We zijn gisteravond met lamp op visite bij de fam. Patist geweest.

    Amsterdam woensdag a.s. zonder gas en aangewezen op de gaar­keuken. Hier aan de Zaan staat het er, wat gas betreft, gun­stig voor gelukkig. Onderstaand nog een aardig verlichtingsar­tikel uit de " Telegraaf":

    HIJ FIETST, ZIJ BREIT.

     EENVOUD, KENMERK VAN HET WARE.

    De heer Langelaar, die aan de Fagelstraat een manifacturenzaak drijft, is geen electrotechnicus, maar wel een vernufteling op diens gebied. Anders zou hij niet op het idee zijn gekomen (en dit idee niet hebben uitgewerkt) om al fietsende zijn vrouw, zichzelf en den andere huisgenoten zooveel electrisch licht te verschaffen, dat zij kunnen breien, lezen en andere huiselijke bezigheden verrichten op een uur, dat anderen in het donker zitten of zich moeten generen met een nachtpitje.

    En niet alleen in de huiskamer is het licht, ook in de keuken en zelfs, door middel van een looplampje, in de schuur achter het huis. Zoolang de heer des huizes of een ander fietst, branden de drie electrische lampjes, die hij aan zijn kroon heeft bevestigd, hij leest terwijl hij fietst, zijn vrouw breit, terwijl hij fietst. Hij kan zijn vrouw vragen: " Hoever ben je?" en dan antwoordt zij: "Ik ben aan den hiel toe!" Of: "Ik ben op bladzijde 212 en het is zoo spannend. Fiets nog een eindje, wil je ?" En als zij hem vraagt, hoe ver hij is, zegt hij: "IK zou al in Den Haag zijn geweest", na een blik te hebben geslagen op den kilometerteller.

    De zaak is, dat de heer Langelaar met zijn achterwiel een dynamo van ongeveer 6 volt heeft verbonden en dat hij, na de stoppen te hebben verwijderd, heeft ingeschakeld op het ge­meentelijk net en zoo stroom krijgt voor de genoemde drie lampjes, die het heel aardig doen. En zelfs meer. Hij kan de amperage nog vergrooten, als hij 'n beetje ander materiaal neemt en meer dynamo's aan het werk zet. En het kost hem geen extra moeite. Het trappen gaat vederlicht, van tegenwind of slechte wegen heeft hij geen last. Hij hoeft niet te sturen en uit te kijken, noch richtingseinen te geven, hij kan beide handen gebruiken voor zijn leesboek of voor het bijhouden van zijn koopmansboek. "Als er visite langs komt, is u heelemaal klaar,"zeg ik, "Beurtelings een blokje rondfietsen en allen zijn geholpen. Het is hier niet zoo: " Der Eine sitzt im Dunkel, der Andere sitzt im Licht. Hoe kwam u op het idee?"

    "Och, het is nogal eenvoudig. Op straat krijg ik al fietsende toch ook licht in mijn lamp?"

    Zoo is het. De voor de hand liggende dingen zijn dikwijls de vernuftigste. Ge moet er op komen, dat is alles.

  • 20 Oct '44.

    Toch nog een suikerbon van een half pond toegewezen. We zijn er erg blij mee! Vleesch deze week 1 ons totaal. Brood gaat nogal, we laten een paar maal per week een tarwebroodje bak-ken. Schoeisel is heel moeilijk. Een schoenenbon practisch niet te verkrijgen en mocht je over zulk een kostbare bon beschikken, dan zijn er geen schoenen op te koop. Reparatie tot dusverre nog mogelijk, zij het met reuze vertraging en duur b.v. fl. 6,25 voor een paar zolen van Tilly's schoenen. Nu ook geen reparatie meer bijna, behalve als je wat te ruilen heb, zooals bij elke zakenman op het oogenblik. Carbid en carbidlampen levendige handel. Fantastische prijzen b.v. fl. 25 voor 1 Liter petroleum.

    Ons hondje Petertje krijgt ook al van de slechte tijd te lijden. Weinig koekjes, bijna geen vleesch etc. Hij is nu rauwkost-eter en is gek op rauwe aardappel, fruit, wortel enz. Het dagelijksch suikerklontje is nu gehalveerd. Dan kunnen we nog even langer voort!

    Nieuw Russisch offensief in het Oosten. De eerste stad in Oost-Pruisen is gevallen. Gedeelte van Aken in geallieerde handen. Hevige gevechten in West-Zeeuwsch Vlaanderen.

  • 17 Oct '44.

    Vanmiddag met een storm in de rug de Beemster ingetogen, op zoek naar wat appels. Gelukkig goed geslaagd, wat de appels betreft althans. Op de heenreis 3 lekke banden in ons ploegje van 4 man. De bandenmisere is dan ook algemeen op het oogenblik. Terug tegen den storm en regen in een reuze trap. Wonder boven wonder echter geen pech meer, alleen een natte rug. Wat zullen die appeltjes lekker smaken!

    Het is nu echt herfstweer geworden. Op kantoor nog geen verwarming en daar het met de werkzaamheden flauwtjes gesteld is, vervelen we ons danig in de kou.

    Oorlogsnieuws nog niets van betekenis. Wij mopperen hier aan het Zaantje over de benauwde tijd, doch uit de schaarse berichten, die uit Noord Brabant en vooral Zeeland doordruppelen, blijkt, dat onze landgenoten in die streken wel aan zware beproevingen blootstaan. Doch als ieder zijn we egoïst en hopen maar, dat het hier geen oorlogstoneel wordt.

    Hongarije als laatste Europeesche bondgenoot van Duitschland heeft wapenstilstand aangevraagd. Het is daar op den Balkan een zeer verwarde situatie.

  • 13 Oct '44.

    De verlichting is op het oogenblik het onderwerp van bijna elk gesprek. Het is dan ook wel een gepruts en daar we momenteel geen maan hebben, is het om 7 uur stikdonker. De een heeft alleen wat kaarsen, de ander een petroleumlampje, de derde een stormlamp, terwijl de gelukkigste over een carbidlamp beschikken. Ik zelf ben al 2 dagen achter zoo'n kostbaar voorwerp aangeweest, doch tot dusverre nog zonder succes. En heb je dan de lamp, volgt nog het probleem van carbid! Een en ander is slechts met een "ruiltje" te verkrijgen. De zwarte handel profiteert natuurlijk ook van deze narigheid o.m. doet de petroleum al  fl. 12 per liter, ongeveer voldoende voor ruim 1 week wat licht!

    Vandaag ook voor een waterton gezorgd, om het kostbare hemelwater op te vangen. Ook in dit artikel is een levendige handel ontstaan. Alle soorten en maten zie je op karren en rollend langs den weg vervoeren.

    Met den oorlog schiet het nog niet op en verzoenen we ons reeds met het idee de eerste maanden nog door diverse narigheden te moeten worstelen.


  • 11 Oct '44.

    We zijn gelukkig hier ter plaatse van represailles verschoond gebleven tot dus verre. Met Zaandijk is schijnbaar deze perio­de weer afgesloten.

    Het volgende nare nieuws was, dat ze op de Zaanweg te Wormer­veer 5 gijzelaars in 't openbaar terechtgesteld hebben als strafmaatregel tegen de moord op de commissaris van politie. Onder deze was een Wormerveerder n.l. Hofland. De andere 4 waren geen Zaankanters.

    Nu juist wordt vernomen, dat ze in Krommenie het Wehrmachtsbe­drijf de Blikfabriek onklaar gemaakt zouden hebben. Daar volgt ook wel weer het een en ander op.

    Vandaag met de vrienden Patist en Visser den geheele dag de Beemster ingeweest op zoek naar fruit, waar we aardig in geslaagd zijn.

    De zinnen nog weer eens even verzet, want het leven der laat­ste dagen is zoo zenuwsloopend dat het bijna niet meer waard is, om geleefd te worden.

    Tilly vindt het wel leuk in donker 's avonds en we zitten genoeglijk rondom het kleine pitje nog een spelletje te kaar­ten voor ze naar haar bedje gaat.

  • 10 Oct '44.

    Zoo schrijf ik dan vanavond "by candlelight" m'n dagboek! Vanmiddag is n.l. de stroom afgesloten en prutsen we nu bij een kaarsje en een petroleumlampje ( zolang althans de voor­raad petroleum strekt en dat is niet ver ).

    We hebben weer een heerlijke dag achter de rug. Vanmiddag hoorden we, dat ze in Beverwijk en Uitgeest 5 huizen in de brand hadden gestoken en even later dat ze ook reeds in Zaan­dijk gearriveerd zouden zijn.

    Helaas bleken deze berichten juist te zijn en ook in Zaandijk werden 5 huizen verbrand, n.l. het mooie kapitale huis van den heer Woudt en 5 huizen op de Tuinkade, daar vlak achter. Met lichte bommetjes en fosfor werd het vonnis voltrokken.

    Ik ben uit kantoor direct thuisgekomen en heb den gehele middag rondgehangen met de vrees dat ook het Koogje aan de beurt zou komen. Dit is tot dusverre nog niet geschied en wij wachten in angstige spanning op den dag van morgen. Vele menschen zijn reeds hun huizen aan het leeghalen, die op een hun inziens bedreigd punt zitten. Wij hebben wat koffers gepakt en kleeren klaargezocht en wachten verder maar af.

    Wie zal het noodlot treffen? Hiertegen kan je toch geen maat­regelen nemen.

  • 9 Oct. '44

    Voor deze Maandag is maar een goed woord te vinden: Een zenu­wendag in alle opzichten!

    Hedenmorgen op kantoor plots 2 zware knallen, kennelijk uit de naaste omgeving. Bij informatie bleek het, dat op de spoor­rails tegenover het KFC-terrein 2 tijdbommen ontploft waren. Groote consternatie allerwegen. Later bleek, dat hetzelfde gebeurd was op Zaandam en om plm 1 1/4 uur te Zaandijk.

    We leven nu weer op een vulkaan, vanwege de te verwachten strafmaatregelen tegen deze onverantwoordelijke daden.

    We hebben dan ook wat koffers gepakt staan, om op alles voor­bereid te zijn. Diverse menschen zie je sleepen om reeds kleeren etc. naar andere te brengen, om op deze wijze het risico te verdeelen.

    We zullen hopen, dat een en ander nog wat zal meevallen.

    Vandaag hebben we hier op het Koogje nog stroom, Zaandam en Zaandijk zijn reeds in het duister gehuld. Morgen zullen wij aan de beurt zijn volgens beweren!

    Hedenavond kwam plots ons leuke kleine treintje aangesnord. We vlogen allemaal naar buiten en verwachtten het ergste... De trein trok zich echter van alles niets aan en stoomde rustig over de fatale plaats! Beter zoo dan andersom!

  • 7 Oct '44.

    Hedenmorgen vroeg is de commissaris van politie te Wormerveer het slachtoffer geworden van een aanslag. Spoedig zagen we de Grüne Polizei met helmen en geweer in den aanslag voorbijsnor­ren. Naar beweren zouden ze in Wormerveer weer diverse men­schen opgepikt hebben.

    Ik ben vanmorgen met samen met Tilly druk bezig geweest, alle in huis aanwezige flesschen goed omgespoeld, van water te voorzien en als uiterste reserve op zolder te plaatsen.

    Na het electrisch, zal gas en water weldra volgen, redeneeren wij nu al.

    Het wordt nu toch wel een heel gek wereldje, waarin we komen te leven. Het gas is ook voor de zooveelste keer veranderd. En met het oog op het licht zullen we a.s. week wel heel vroeg boterham eten 's avonds.

    Van de fabriek een mooi zendingtje artikelen thuisgekregen. Als we het geluk hebben nog wat gas te houden, zullen we het met de voeding nog wel een tijdje uit kunnen zingen.

    In Utrecht moeten alle mannen van 17-50 jaar zich melden, met winterkleeding en wollen dekens, om hier of daar te spitten.

    Bij geen gevolg de kogel!

  • 5 Oct '44.

    Weer een dag vol sensatie en geruchten!

    Het begon vanmorgen met het bericht, dat een locomotief bij de Zaanbrug te water was gereden vannacht. We vreesden reeds alle voor straffe tegenmaatregelen, toen bekend werd, dat deze spoorbrug reeds geruime tijd openstond! Door een of andere nalatigheid was dit zeker aan de aandacht ontglipt. Een ge­dood, drie gered.

    Toen het bericht, dat zware bommenwerpers de Westcapelsche zeedijk stuk gegooid hadden, waardoor het zeewater Walcheren binnenstroomt en dit mooie eiland geheel dreigt onder te loopen. De oorlog is wel wreed en ook ons landje krijgt dit keer z'n deel.

    En vanavond kwam het volgende bericht in de krant:


    Noord-Holland Maandag a.s zon­der stroom

    Vitale bedrijven uitgezonderd

    Amsterdam, 5 Oct. In aansluiting aan het bericht van het departement van Handel, Nijverheid en Scheepvaart van 3 Octo­ber jl., waarbij werd medegedeeld, dat stroomlooze uren zouden worden ingevoerd, waarvan de tijdsduur zou worden geregeld naar den toestand ter plaatse, wordt ter kennis van de afne­mers van electrischen stroom in de geheele provincie Noord-Holland gebracht, dat de plaatselijke omstandigheden eischen, de stroomlevering te beperken tot bedrijven en inrichtingen van algemeen belang en tot die, waarvan de stopzetting onmid­dellijke gevaren zal medebrengen voor het leven of de voedsel­voorziening der bevolking.

    De stroomlevering zal ,derhalve met ingang van 9 October a.s. met uitzondering van die aan de voornoemde bedrijven, worden gestaakt.


    De gevolgen?

    Met de kippen op stok! Niet strijken meer! Geen trams meer! Geen stofzuiger meer! Geen geroosterd broodje meer! Wat volgt?

  • 4 Oct '44.

    Onze ochtend-dienstbode heeft Jans in de steek gelaten en een andere betrekking opgezocht, waardoor Moeder de vrouw het nu weer een stuk drukker heeft gekregen. En over een ander meisje hoef je in deze tijd niet te prakkizeeren. Ze kunnen veel meer geld op andere wijze verdienen. Kantoor, fabriek en ook zwarte handel betalen lonen uit, waar wij niet aan kunnen tippen!

    Vriend Roefstra heeft een derde dochter gekregen, genaamd Elsje. Dat wordt daar een complete harem.

    Suiker krijgen we voorlopig niet meer. Nu maar weer gewerkt met Honig's zoetmiddel!

    Mijn naamgenoot, muzikant Kat van Zaandijk schijnen ze gear­resteerd te hebben. Op de haven te Zaandam passeerden wat D. snelbooten. Hij speelde toen naar beweren het populaire lied van "Ik ben in Parijs geweest". Dit getuigde ook van weinig respect tegenover de D. Immers zoo kort na de ontruiming van Frankrijks hoofdstad!

     

  • 2 Oct 1944

    October! Een nieuwe maand is weer ingegaan. Wat zal deze ons weer Brengen? Zoo rijgen zich de dagen tot maanden en we wachten....

    In Brabant en de Betuwe wordt nog steeds fel gestreden. Wat een leed voor de bevolking daar!

    Het radio-draadje gaf heden weer het volgende akelige nieuws.

    In Putten op de Veluwe is een Duitsche auto aangevallen, waarbij een officier en een der manschappen gedood werden.

    Als represaille moeten nu alle mannen uit Putten van 17-50 jaar naar Duitschland als dwangarbeider, terwijl de rest der bevolking het dorpje direct ontruimen moet, waarna alles met de grond gelijkgemaakt zal worden. Verder commentaar overbo­dig.

    In een der veroverde plaatsen der geallieerden, gaf een der soldaten de omringende kinderen een reep chocolade. Het ver­haal luidt, dat de kleintjes zich naar moeder haasten, om te vragen, wat ze nu wel van die vreemde soldaat gekregen hadden!

    Zooiets toch hadden ze nog nooit gezien of geproefd in hun kortstondig bestaantje.

  • 30 Sept '44.

    Als je een oogenblik de narigheden van deze donkere dagen opzij kan schuiven en nog niet geheel de zin voor humor verlo­ren heb, zijn er nog wel van die kleine gebeurtenissen, die op je lachspieren werken. Zie onder meer het vervoer.

    Wat we hier langs de Parallelweg zien trekken is af en toe vermakelijk!

    In de eerste plaats is de Zaanstreek nog 2 "glazen koetsen" rijk. Deze zien we dan ook regelmatig, met passagiers van alle rang en stand, voorbij sjokken. Dan zijn daar de gewone platte boerenkarren met paard bespannen, met of zonder huisraad, waartusschen alle vrouwelijke leden met kinderen verscholen zitten. De laatste dagen ontdekten we een nieuwe wijze van vervoer. Op transportfietsen met een groote bagage­drager voorop, oude vrouwtjes, die op deze manier van de eene plaats naar de andere vervoerd worden. Een komisch effect.

    Doch het fraaiste was gistermiddag een heer van naar schatting 35 jaar, die, bij gebrek aan fiets, rustig de handen over elkaar, op de groote weg op rolschaatsen voorbijstoof.

    Nood maakt ieder vindingrijk. We wachten nu weer op nieuwe ontdekkingen!

  • 29 Sept '44.

    Vandaag kwamen de nieuwe bonnen weer uit! Alles leeft op het oogenblik om de voedselvoorziening! Wel kwamen de noodrantsoe­nen aan de beurt, doch de hoeveelheden bleven gelukkig nog hetzelfde. Erg veel minder kan ook niet hoor!

    We hebben nu wel bonnen, doch nu de vraag of er ook goederen voor aanwezig zijn. Zoo kreeg Jans om te beginnen van den slager zegge en schrijven een ons gehakt. Gemengd met flink wat paneermeel kwamen er met kunst- en vliegwerk nog 2 bal­letjes uit. Ons rantsoen voor een geheele week!

    Daar onbekenden de spoorbrug in Wormerveer opengedraaid had­den,  hebben de D. uit represailles 2 huizen in de brand gestoken, naar vernemen van 2 notarissen, die met de affaire totaal niets uitstaande hebben. Binnen 10 minuten moesten ze de huizen uit zijn, waarna er brandbommen ingegooid werden. Ze brandden geheel uit. Vreeselijk als je zoiets overkomt.

    Voor herinnering volgt een bonnenlijstje van de voedseldistri­butie per inwooner per 14 dagen:

    38 rantsoenen brood = 4 1/2 brood

    3 1/2 liter taptemelk

    1/2 pond roggevlokken

    1 ons vermicelli of pudding (per 4 weken)

    1/2 pond boter of margarine

    1 ons 20+ kaas

    1/2 pond suiker

    1/2 pond jam of stroop

    1/2 pond koffiesurrogaat per 8 weken

    1 stukje eenheidstoiletzeep

    1 pak zeepvervangend waschmiddel

    4 kg aardappelen

    1/2 pond vleesch of kaas

    1 ons vervangingsmiddelen zooals bouillonblokjes, pakjes soep etc

    Groenten veelal uitsluitend zwart.

    Ziedaar de ingrediënten, waaruit Moeder de huisvrouw in deze tijd 14 dagen lang 3 maal per dag de maaltijden mee moet bereiden.

    Ieder zorgt, zooals begrijpelijk is, zooveel mogelijk voor "zwarte bijvoeding"!

  • 28 Sept '44.

    De Telegraaf komt ééns per 2 dagen en ons vroeger zoo lijvig dagblad, is nu een half blaadje geworden.

    Toch staan er nog wel aardige dingen in en daar er deze dag weinig vermeldenswaardig heeft plaatsgevonden, volsta ik dit keer met eenige uittreksels:

    DE SPOORWEGSTAKING

    Het Nederlandsche spoorwegpersoneel is in staking en deze groep van de bevolking, die gedurende de oorlogsjaren reeds aan zooveel lof en critiek bloot stond, staat wederom in het brandpunt der belangstelling.

    Het is thans niet het moment, te discussiëren over het voor en tegen van deze staking. Wat voor de bevolking van de groote steden van belang is, is de vraag: "Hoe komen wij aan de  noodige levensmiddelen voor de komende weken en maanden?

    Het komt ons voor, dat , met terzijdestelling van principiële tegenstellingen, bij goeden wil van alle partijen een oplos­sing mogelijk is, die niemands geweten geweld behoeft aan te doen en niemands prestige schaadt.

    Wij denken aan de oplossing, die gevonden werd in den vorige oorlog ten gunste van de burgerbevolking in België, die, tusschen de fronten geraakt, eveneens den hongersnood in het gezicht zag. Van Amerika uit werden toen de z.g. "Relief"-schepen met levensmiddelen bevracht; de Duitsche duikbootkapi­teins werden op de hoogte gebracht en zij lieten de schepen met levensmiddelen ongemoeid, zoodat de ergste nood voor de Belgische burgerbevolking gelenigd kon worden.

    Iets dergelijks zou thans ook mogelijk zijn en op heel wat eenvoudiger schaal dan toen. Immers: de levensmiddelen liggen op slechts enkele tientallen kilometers van de groote steden. er is dus in wezen niets anders, dan dat goederentreinen met levensmiddelen gaan rijden. Met deze oplossing zou iedereen gebaat zijn. Het streven om in de komende moeilijke periode de bevolking van de groote steden in het Westen voor den absolu­ten hongersnood te vrijwaren, kan ook in het oog van den grootsten scherpslijper nooit in strijd zijn met de instruc­ties of opvattingen de belligerenten.


    LUIERS.

    Natte luiers moet men onmiddellijk in een teil met koud water zetten. Den volgenden morgen spoelt men ze eerst in dit water goed uit door ze flink op en neer te halen. Vervolgens spoelt men ze in schoon water. Hierna hangt men ze buiten, liefst in de zon, omdat zon ontsmet. Maar ook een weinig regen is geen bezwaar. Het is hoofdzaak, dat de buitenlucht de wasch frisch maakt.

    Vuile luiers reinigt men zooveel mogelijk door het vuil met een bot mes af te schrapen, daarna weekt men ze in ruim koud water. Den volgenden dag is alle vuil losgeweekt en rest nog slechts een vlek, die plaatselijk uitgewasschen kan worden of beter nog te verwijderen is door uitkoken.

  • 27 Sept '44.

    Ik heb m'n dagelijksch babbeltje op papier plm. een week niet kunnen neerpennen door een flinke bronchitis-aanval. Nu gaat het wel weer, doch thans is Jans aan de beurt en vroeg onder de wol gekropen.

    Veel bizonders is er deze week niet gepasseerd. We zijn met den oorlog ook nog niet erg opgeschoten. Arnhem en Nijmegen liggen in de eerste linie en ook in de Betuwe wordt zeer zwaar gevochten.

    De vernieling van de havenwerken van Amsterdam heeft haar einde genomen. Ook zijn er twee schepen in het N.H. kanaal bij fabriek de Vrede tot zinken gebracht, waardoor alle verkeer te water practisch stopgezet is.

    Met de evacuatie gaat het vreemd. Nu schijnt b.v. Beverwijk niet geheel ontruimd te moeten worden en gaan diverse inwoners van deze plaats dan ook weer "de weg terug".

    Hier op het Koogje zijn er niet veel aangekomen. De meeste menschen uit Heemskerk en Uitgeest, die oorspronkelijk hier naar toe gedirigeerd zouden worden, zijn bijna alle in Krommenie en Akersloot onder dak geholpen. Ze blijven ook, zooals te begrijpen is, het liefst dicht bij huis. Hoe lang moet deze toestand echter nu nog duren?

    Met levensmiddelen rollen wij er nog wel aardig door, doch er zijn wel anderen, vooral in de groote steden. In Amsterdam is nu een bon bekendgemaakt voor "bevroren groenten" .

    Om een beeld te geven uit deze tijd volgen hier enkele zwarte prijzen:

    Boter        f 25 - f 30 - per pond
    Vleesch     f 11              "     "
    Aardappelen  f 26        per mud
    Jenever      f 80           per liter
    Kaas         f 25          per stuk (4 a 5 pd)

    Zie daar een greep. Dergelijke uitgaven kan slechts een zwart-handelaar zich permitteren!

    Voor een doodgewone heerenfiets met geen nieuwe, doch vrij behoorlijke banden werd de somma van f 1800 = geboden!!

  • 21 Sept '44.

    Zware gevechten in Nijmegen en omgeving. Zal onze fabriek nog schade oploopen?

    Van kantoor 18 menschen behulpzaam op gemeentehuis bij de evacuatie-voorbereiding uit Heemskerk en Uitgeest.

    Ook het grootste gedeelte van de fabrieksarbeiders helpen bij de groote stroom vluchtelingen uit de duinrand.

    Hedenmorgen het bericht, dat er tusschen Zaandijk en Wormer­veer door een bom of iets dergelijks het eenige treintje, dat nog loopt, gederailleerd was. Gelukkig geen slachtoffers, doch alle bevreesd voor represaille-maatregelen.

    Hedenmiddag zware knallen uit richting Amsterdam, waar diverse havenwerken vernietigd worden.

    De gespannen atmosfeer duurt voort. Zelfs Tilly, evenals andere kinderen, komt met berichten en geruchten. Gelukkig zich nog niet bewust van alles wat zich in deze zotte wereld afspeelt.

     

  • 20 Sept '44.

    Volgens beweren reeds gevechten in Nijmegen.

    Nieuwe luchtlandingstroepen in andere delen van ons land. Momenteel is het hier heel erg rustig. Alleen ook deze dag veel ellende langs den weg van evacués. Koog a/d Zaan schijnt er thans 700 te krijgen uit Heemskerk en Uitgeest. Ook wij zullen wel "visite" krijgen. Afwachten maar. Je kunt beter menschen in huis krijgen, als zelf er uit moe­ten.

    Vanmorgen een doosje sigaretten van buurman Bijleveld ontvan­gen van een weddenschap. Dolblij met 20 Consi-sigaretten!

  • 19 Sept '44.

    Nieuwe luchtlandingen van geallieerde troepen in Midden Neder­land. Ziedaar, het voor ons voornaamste nieuws uit het leger­bericht. Valkenswaard en Eindhoven gevallen. Ook deze dag was er weer een vol spanning en narigheid.

    Vanmorgen op kantoor kwam plots het verschrikte gezicht van Jans, die met Loes me een relaas gaven, wat schoonpapa medege­maakt had. Een kort resumé luidt als volgt: Voor de vijfde maal kwam een auto met landwacht benzine vorderen, doch daar ze geen papieren hiervoor konden toonen, weigerde papa volko­men in z'n recht staande, gezien de officieele voorschriften. De heeren begonnen te dreigen en wenden zich tot den burge­meester, die echter hetzelfde betoogde, waarop de heeren zich tenslotte verwijderen.

    Tegen 12 uur kwam het bericht, dat Velsen vanavond voor 8 uur en Beverwijk voor Zaterdag ontruimd moest zijn. Nieuwe ellen­de, voor die betreffende menschen.

    Zonder mogelijkheden van vervoer, vaak zonder meer dan het hoognodige mee te kunnen nemen, opgejaagd van huis en haard. Vanavond passeerden hier reeds slachtoffers. Een zielig ge­zicht.

    Het was trouwens de geheele dag een komen en gaan. Veel NSB families ook vertrokken.

    Nog steeds gedreun en geknal aan de kust. Een auto met land­wachters over de kop geslagen bij station Koog Zaandijk.

    Ziedaar weer een kort overzicht over de gebeurtenissen van deze dag.

  • 18 Sept '44.

    We zijn vandaag niet veel wijzer geworden. Het wehrmachtsbe­richt maakt melding van luchtlandingstroepen o.m. Nijmegen, Eindhoven en Tilburg. Verder komen er geen berichten door, want alle verkeer is practisch verstard. Vanmorgen is er een klein treintje doorgekomen met 4 wagens erachter. Zoo goed als geen passagiers. Alle stations zijn verlaten, spoorbomen worden niet meer gesloten enz. In deze tijd kom je aan de weet, wat een geordende maatschappij beteekent.

    Ook het artikel zout is schaarsch. Vandaag gelukkig nog een paar pond op de kop getikt. Want zonder het zout des levens smaken de piepers helemaal niet!

    Gedurende de geheele middag zware dreunen gehoord. Naar bewe­ren wordt Schiphol opgeblazen.

    Op kantoor allen voorzien van een nieuwe Ausweis. Speciaal bedoeld om bij e.v. oppikkerij direct te kunnen bewijzen, dat we in de levensmiddelenvoorziening werkzaam zijn.

    Zoo zijn al deze berichten afgestemd op de oorlog. Daarvan is alles dan ook doordrongen en beheerscht al je daden en denken. Elk gesprek gaat over hetzelfde.

    Waar moeten we na de oorlog over praten? Of komt dan weer de verdeeldheid als onderwerp boven?

     

  • 17 Sept '44.

    Een Zondag vol spanning. Prachtig mooi herfstweer. Tegen 10 uur hedenmorgen sterke groepen vliegtuigen, in formaties van 12 stuks, helder blinkend in het zonnetje.

    In het geheel geen treinenloop meer.

    Hedenavond het bericht van nieuwe landingen luchttroepen in de omgeving van de groote rivieren. Razend nieuwsgierig naar verder nieuws. Zitten nu slechts +- 60 km van dit nieuwe front. Wat zal de eerstkomende week ons brengen?

    Ook geruchten over nieuwe razzia's in de Zaanstreek in verband met de afkondiging van gisteren.

    Moeten ook ditmaal alles gelaten afwachten hopen, dat alles zich gunstig zal ontwikkelen. Vanmiddag met Jans naar Wormer-veer gewandeld. Op visite geweest bij K. Joon. Een gezellig babbeltje gemaakt. Een echte Chief Wip sigaret gekregen!
    Verder vanavond weer water afgetapt. Al met al een uiterst onrustige stemming overal.

  • 16 Sept '44.

    Zaterdag- nieuwe bonnendag! De kruidenierswinkels werden direct bestormd, om zoo gauw mogelijk de artikelen maar weer in huis te krijgen.

    Met het roken is het ook droevig gesteld! Heden mijn bonnetje ingewisseld voor 20 gram shag (1/2 pakje) zijnde mijn rantsoen voor 14 dagen. Als je een beetje trekt is het met 2 dagen reeds op. Heb als " bijvoeding" nog wat inlandsche tabak uit Veenendaal. Niet lekker, doch het rookt.

    In het avondblad een verbod van fabricage van o.m. vermicelli, macaroni, spaghetti en bakmeel, alle vallende onder de Honig's artikelen. Kennelijk de bedoeling meel te besparen voor brood. Tevens verscheen heden in het avondblad (ochtendblad komt er trouwens sinds lange tijd niet meer) de volgende publicatie:

    BEKENDMAKING.

    De Höhere SS-und Polizeiführer "Nordwest" deelt mee:

    De Duitsche SS-en politieformaties, met inbegrip van den Ar­beitskontrolldienst en de geheele Nederlandsche politie hebben opdracht gekregen in steden en dorpen, op straten en pleinen 16- tot 50-jarige Nederlanders, die daar rondhangen, die kennelijk niets om handen hebben en hun tijd zoekbrengen met lanterfanten en lummelen, onverwijld te arresteren en naar het tewerkstellingskamp te Amersfoort over te brengen. Van daar zullen zij ter beschikking gesteld worden van de arbeidsbu­reaux in Duitschland.

  • 15 Sept '44.

    Geruchten dat de IJpolder onder water gezet wordt.

    Hedenavond opgeschrikt door vreemde ontploffing in de richting van de kust. Vermoedelijk een of andere proefneming met een raketachtig voorwerp, wellicht in verband met V 1.

    We zagen iets door de lucht zweven met een roodachtig vuur!

    Maastricht en Eysden door de geallieerden ingenomen. De toe­stand spitst zich hoe langer hoe meer toe. Gesleep en geren om wat levensmiddelen in huis te krijgen. Wie weet hoelang deze toestand nog duren moet. Verbindingen zijn met andere streken geheel verbroken.

    Gasuren van hoogerhand vastgesteld. Van 7-8, 11-1 en 5-7. Jans heeft veel zorgen hoe zij deze keer de wasch klaar krijgen moet. Vanavond met vriend Patist een lekker borreltje gedron­ken, met als bijvoeding een lekker stukje Verkade's-invasie-taai! Een kleine onderbreking van de dagelijksche zorgen-sleur!

  • 14 Sept 1944

    Ik kan wel zeggen, dat er hedenmorgen door de geheele Zaan­streek een zucht van verlichting opsteeg, toen bekend werd, dat zich 6 piloten op het politiebureau van Zaandam gemeld hadden.

    Er hingen reeds biljetten aan, dat met de terechtstelling van 3 gijzelaars per dag doorgegaan zou worden, tot de ondergedo­ke­nen zich gemeld hadden. Nu werden de Zaansche gijzelaars vrijgelaten, wat voor de betreffende personen plus familie en ons allen een geweldige opluchting beteekende. In middels blijft daar nog het leed van de 4 slachtoffers van gisteren..

    Het treinverkeer met de andere deelen des lands is zoo goed als gestagneerd. De stoomtreinen schijnen in het geheel niet meer te rijden, in verband met het beschieten daarvan.

    Morgen noodrantsoenen halen. Op de vleeschbon ook kaas ver­krijgbaar gesteld, bij gebrek aan het eerste artikel. Mooi herfstweer. Vanmiddag 1 maal luchtalarm. Hoorden bommen val­len, doch waar is niet bekend. Vandaag blanke broeder met stroop gegeten! Wanneer komt de biefstuk weer?

  • 13 Sept '44.

    Nadat de morgen rustig verlopen was, werden we om 1 1/2 uur opgeschrikt door het bericht, dat indien voor 2 uur geen aanwijzingen binnengekomen waren, die tot opsporing van de van de verdwenen Engelsche of Amerikaansche vliegeniers zouden leiden, 4 gijzelaars te Zaandijk zouden worden doodgeschoten.

    Een angstige middag op kantoor volgde, tot te +- 5 uur bekend werd, dat er inderdaad 4 menschen waren terechtgesteld. Van­zelfsprekend een geweldige downstemming.

    Veel gegis van namen, doch den heer Verdonk, drogist te Zaan­dijk, die naar verluidt een parachutist had meegenomen, schijnt bij de slachtoffers te behoren. Overal een zenuwachti­ge en gedrukte atmosfeer. Om alles onder woorden te brengen is niet doenlijk.

    Krijgen meer en meer de overtuiging, dat ons land voorlopig nog niet aan de beurt schijnt te zijn. De hoofdstoot schijnt tegen Duitschland zelf te gaan.

  • 12 sept 1944.

    Hoewel ik direct erkennen moet, dat ik met dit dagboek rijke­lijk laat van start ga, leven we momenteel in zoo'n bewogen tijd, waarbij elke dag opnieuw verrassingen brengt (en meestal niet van de aangenaamste soort!) dat ik besloten ben voortaan elke dag enkele belevenissen op te tekenen. Hopelijk kunnen we later om deze zorgen, die ons nu zoo zwaar drukken, weer hartelijk lachen.

    Volop oorlogstijd! De groote strijd is onze grenzen genaderd. Gisteren, op onze 10de verjaring van Tilly voor het eerst de grens bij Eindhoven overschreden.

    Alles leeft hier nu in afwachting. Het lijkt wel of we op een vulkaan leven. Gisteren een aangeschoten vliegtuig boven Zaandijk. 9 Parachutisten uitgesprongen en naar verluidt de meeste ondergedoken. Vandaag, razzia met als gevolg verschil­lende menschen opgepikt en in overvalauto naar Amsterdam gebracht. Voor de tweede week geen vleesch! Mogen geen brand­stoffen gebruiken of vervoeren. Nieuwe zorg over onze kool­tjes. Komen ze ook deze weghalen, gelijk mijn radio en fiets?

    Ook op kantoor zenuwenstemming. Orders en contra-orders. Geen goederen afgegeven meer. De rest blijft gereserveerd voor Zaansche bevolking. Gas op enkele uren van den dag. Treinen­loop zeer onregelmatig. In Amsterdam geen tram van 10-4 uur. Uitzonderingstoestand. Om 8 uur ieder van straat. Dit laatste duurt reeds 6 weken.